Фарҳангистони Эрон ниҳоде буд, ки дар 29 ардибиҳишти 1314 барои посдорӣ ва полоиши забону дабираи порсӣ ба фармони Ризошоҳ оғоз ба кор ва кӯшишҳои худро то соли 1333 дунбол кард. Онро “Фарҳангистони нахуст” низ номидаанд. Дар нигоҳе гузаро метавон гуфт, ки бештари кӯшишҳои Фарҳангистони Эрон дар заминаи вожагузинӣ буд, ки бо рӯйовариши густардаи тӯдаҳои мардум низ рӯбарӯ шуд.
Ҷоизаи имсоли “Бунёди Манучеҳри фарҳангӣ” дар Тоҷикистон ба Додихудо Саймуддинов, пажӯҳишгар ва устоди донишгоҳ дар забону адаби Эрони бостон, ҳамванд (узв)-и Фарҳангистони улуми Тоҷикистон ва фарнишин (раис)-и бахши ҳамгунии вожаҳо дар Фарҳангистони улуми ҳукумати Тоҷикистон, дода шуд.
– Нахустин дужвожагон қайдҳои танвиндор ҳастанд. Монанди қоъидатан, катбан, қаламан. Инҳо ҳамчун дигар дужвожагон на дар дастури забони форсӣ пояе доранд ва на бо сохтори овоии форсӣ дармехӯранд, з-ин рӯ ҳам ба дастур, ҳам ба ойини нигориш ва ҳам оҳанги сухани форсӣ осеб мерасонанд. Заҳрашон ҳамонанди ангали сис дар ҷони вожагони форсӣ мерезад. Вожагоне паризада аз хомаҳое бепарво чун дувуман, севуман, бахшан, ва забонан, ки гаҳгоҳ бозмехӯрем, газидагони он дужвожагонанд.
Дар пайи сайри андеша ногузир мебоистӣ бар Ховар ва Бохтар ҳарду рӯ бурд. Ҷуз он ки дар Эронзамин дониши ин ду бахши ҷаҳон бо пиндорҳои деринаи кишвар омехта шуд ва аз он омӯзише ба миён омад, ки то кунун пойдор аст. Бино бар ин, фарҳанге таҳия шуд дорои вожаҳои фалсафӣ дар паҳлавию форсӣ ва арабӣ аз як сӯ ва юнонию инглисию фаронсавӣ аз сӯйи дигар, ба умеди он ки пижӯҳандагонро писанд ояд ва донишҷӯёнро судманд.
Сангисар дар устони Симнон қарор дорад ва бисёре аз сангисариҳо ба кори домдорӣ машғуланд. Аз онҷо ки дар Сангисар ҷамъияти баҳоии қобили таваҷҷуҳе вуҷуд дошта, дар солҳои ахир номи расмии он ба Меҳдишаҳр баргардонда шудааст. Аммо бештари мардум ҳамчунон онро ба ҳамон номи аслӣ мехонданд. Ду тан аз сангисариҳои номдор дар даврони пеш аз инқилоб иборатанд аз Ҳажири Яздонӣ ва Парвизи Собитӣ. Забони сангисарӣ ба ҳамроҳи “сурхаӣ” ва “лосгардӣ” ва “афтарӣ” ва “шаҳмирзодӣ” гурӯҳеро ташкил медиҳад, ки бештар ба забони табарӣ наздиканд, то забони симнонӣ.
“Фарҳанги вожаҳои форсӣ дар забони арабӣ”, ки дарбардорандаи ҳудуди 3000 вомвожа ва решаҳои он аст, дар тирмоҳи 1347 дар Теҳрон аз сӯйи Анҷумани осори миллӣ ба чоп расидааст. Ҳамон гуна ки аз номи ин наск (китоб) бармеояд, гӯшае аз партавафканиҳои забону адаби порсӣ дар забони арабиро, он ҳам ба гунае донишӣ ва мустанад менамоёнад, ки аз нигари решаҳои бисёре аз вожаҳо дар ин ду забон арҷи фаровоне дорад.
Барои нахустин бор дар даҳаҳои кунунӣ аст, ки устодони донишгоҳ ва мудироне аз иқлими Курдистони Ироқ барои густариши пайвандҳои фарҳангӣ ба Эрон омадаанд ва дар ин росто нишасти “Забони порсӣ, вазъияти кунунӣ ва пешинаи он дар Курдистони Ироқ”-ро ба кӯшиши Пижӯҳишкадаи фарҳанг ва ҳунари ҷиҳоди донишгоҳӣ дар донишкадаи адабиёти Донишгоҳи Теҳрон рӯзи 24 баҳманмоҳ баргузор карданд.
Бозёфтани вожаҳои сара дар гӯиши тоҷикӣ кори содае нест, чун сараҷӯ ҳангоми пажӯҳиши гуфтори тоҷикон ба ҷои шунидани вожагони сара садҳо ва ҳазорон вожаи русиеро мешунавад, ки бисёришон бе он ки ниёзе вижа ба онҳо бошад, ба гӯиши тоҷикӣ роҳ ёфтаанд ва дар он ҷо уфтодаанд. Ба ҳар рӯй, ончи ман дар инҷо ба даст медиҳам, бархе аз вожаҳои сараест, ки дар гӯиши тоҷикӣ ба кор меравад ва метавон корбурди онҳоро ба дигар порсизабонон пешниҳод кард.
Дар сангнибиштаи Дориюши Бузург дар бораи сарзаминҳои зери фармонаш номи “Парсава” (Parthava) омада, ки имрӯза ба сурати Порт (Parthia) гуфта мешавад. Парсава ба Парсав (Parthav) сода шуд ва баъд Парсав бо табдили “р” ба “л” ва “с” ба “ҳ” ба шакли Палҳав (Palhav) даромад. Палҳав низ барои содагии забон ба Паҳлав (Pahlav) табдил шуд.
“Гузашта ва ояндаи форсӣ” ва “Гуфторе чанд перомуни порсии сара” аз устод Муҳаммади Ҳайдарӣ-Малоирӣ ва ҳамчунин гапугуфти эшон бо устод Дориюши Ошӯрӣ дар барномаи “Паргор”-и Би-би-сиро дар ин ҷо бибинеду бишнавед.