کتابهای برگزیده
Порсӣ Анҷуман ба фархундагии фаро расиданни ҷашни шукӯҳманди “Наврӯз”, овонибеги (китоби савтии) “Калила ва Димна”-ро ба хонандагони арҷмандаш, наврӯзона, пешкаш мекунад. Бошад, ки соли пеши рӯ соле фархунда дар паҳнаи Эроншаҳр ва саршор аз шодӣ барои эрониён ва эронитаборон дар ҳар куҷои ин гетии паҳновар бошанд.
Донишмандон ва фарҳангнивисони гузашта Фарҳанги Ҷаҳонгириро аз беҳтарин ва бавандатарин (ҷомеътарин) фарҳангҳои порсӣ донистаанд, ки бар пояи 53 фарҳанги пеш аз худ нивишта шудааст. Нивисандаи фарҳанг, Мирҷамолуддин Ҳусейн ибни Фахруддин Ҳасани Инҷуи Шерозӣ, чунон як забоншинос, дигаргунии воҷҳо ва вожаҳоро гузориш мекунад ва нивиштаҳои ҳамаи гӯяндагон ва нивисандагонеро, ки дар паҳнаи паҳновари забони порсии он рӯзгор номвар будаанд, ба чашми як забони ягона менигарад.
<Пед куст-ӣ Хварãсãн> Самарганд шаҳрестãн Каюс-ӣ Кавãдãн бун фраганд, Сйãваш-ӣ Каюсãн бê-фразãмêнид. (3) Кайҳöсрö-ӣ Сйãвашãн ãнöҳ зãд, у-ш варзãванд ãташ Ваҳрãм ãнöҳ нишãст. (4) Пас Зардушт дêн ãвурд. Аз фрамãн-ӣ Виштãсп-шãҳ ҳазãр-у-двêст фрагард пед дêндибӣрӣҳ пед тахтагӣҳã заррêн канд уд нибишт уд пед ганз-ӣ ҳãн ãташ ниҳãд. (5) Уд пас гузастаг Сукандер сухт, уд андар ö драйãб абганд. Сугуд-ӣ ҳафт-ãшйãн: У-ш ҳафт-ãшйãнӣҳ êд кӯ ҳафт хвадãй ãшйãн андар буд: êк ҳãн-ӣ Ҷим…
Китоби “Торихи адабиёти Эрони пеш аз ислом” нивиштаи устоди ҷонбохтаи Донишгоҳи Теҳрон, дуктур Аҳмади Тафаззулӣ, адабшиноси баном, аст. Ин нибег феҳристе аз садҳо нибегест, ки аз Эрони Бостон ба имрӯз расидаанд, ба ҳамроҳи чакидае аз дарунаи онҳо. Ин нибег ва дигар монандони ин нибег батанҳоӣ посухеанд ба ин густохии он даста аз камхонони пургӯ ва дужогоҳе, ки гӯянд эрониёни бостон нивиштае надоштаанд!
Бадбахтона, забони толишӣ ҳамакнун низ зери фишору тозиши рӯзафзуни забони туркӣ ҷой дорад, то онҷо ки дар бахшҳое аз дӯшастари Гелон, ҳамчун бахшҳое аз Осторо, ки рӯзгоре ҳамагӣ толишизабон буданд, забони туркӣ ба ҷои забони толишӣ нишастааст ва дар Аррон низ гӯишварони толишӣ, ки шуморашон 500 ҳазор тан баровард мешавад, бо сахтиҳои густардаи фарҳангӣ ва забонӣ даступанҷа нарм мекунанд.
Фарҳанги Деҳхудо яке аз арзишмандтарин фарҳангҳои забони порсӣ аст, ки чам (маъно)-и вожаҳои порсӣ ва анеронӣ ва низ гузорише аз он вожаҳо ба ҳамроҳи гувоҳҳое аз нивиштаҳои гузаштагон ва шеваи хониши ҳар вожаро ба даст медиҳад. Ин фарҳанг, афзун бар вожаҳо, ба дастури забони порсӣ, касномҳо, ҷойномҳо ва… низ мепардозад. Деҳхудо беш аз чиҳил сол аз зиндагии худро бар ин кор гумошт ва наздики сад тан низ дар кори ин фарҳанг бо вай ҳамкории наздик доштаанд.
Дуктур Ризо Аминӣ дар ҷустори “Чолишҳои имрӯзи забони форсӣ” ба душвориҳои пеши рӯи забони порсӣ аз ду сӯяи забонӣ ва нозабонӣ пардохтааст. Ишон дар сӯяи забонӣ вогароии се гунаи порсии Эрон, Афғонистон ва Тоҷикистонро аз якдигар баррасида ва аз сӯяи нозабонӣ ё душвориҳое, ки пайванде бо худи забон надоранд, ба ҷойгоҳи порсӣ дар Эрон, Афғонистон ва ТОҷикистон пардохтааст.
Забони порсӣ дунболаи Забони порсиг (паҳлавӣ) ва он низ дунболаи забони “порса” (ориё ё порсии бостон) аст. З-ин рӯ, порсишиносӣ бе порсигшиносӣ шуданӣ набошад. Бо порсигогоҳӣ аст, ки ба шинохте жарф аз порсӣ тавон даст ёзидан. Вожасозии баҳанҷор ва ойинманд низ бе порсигдонӣ шуданӣ набошад. Зеро то натавон бо вожаҳои порсиг ва шеваҳои вожасозӣ андар ин забон ошно шуд ва хӯ гирифт, вожасозӣ ҳам натвон кард.
“Забони порсиг (паҳлавӣ): дастури забон, вожасозӣ ва воҷшиносӣ”, нивиштаи Раҳоми Аша ва гардониши Марями Тоҷбахш ва Бузургмеҳри Луқмон ба порсии сара чоп шуд. Нивисанда худи забони порсигро пояи кори хеш ниҳода, бад-он чунон забоне зинда ва пӯё дарнигариста, сарчашмаҳоро борикбинона ва санҷишгарона баррасида ва намунаҳое бисёр аз камобеш ҳамаи нивиштаҳои порсиг фародасти омӯзанда гузордааст.
Забони зозо яке аз забонҳои эронии канораи дарёи Мозандарон (Коспиян) аст, ки дар Онотулии имрӯз гӯишвароне наздик ба ҳашт милюн тан дорад. Ин забонро гурӯҳе дар шумори забонҳои курдӣ ба шумор меоваранд, ҳам бад-онгаҳ, ки вижагиҳои забоншинохтии яксара дигарсоне бо забонҳои курдӣ дорад ва бештар ба забонҳои гелакӣ, мозандаронӣ ва толишӣ наздик аст, чи гӯё хостгоҳи нахустини ин мардумон Дайламон дар канораҳои дарёи Мозандарон (Хазар ё Коспиян) будааст.