Month: January 2019

Вожаи “нивиштан” (نوشتن) дар забони порсии бостон ба гунаи “нипишта” буд, ки батадриҷ дар забони порсии миёна ба “нибиштан” (نبشتن) табдил шуд ва имрӯза дар забони порсии навин ба шакли “нивиштан” (نوشتن) даромадааст. Ҳеч далеле вуҷуд надорад, ки “нИвиштан” дар забони порсии дарӣ ба “нАвиштан” бадал шуда бошад ва дар луғатномаҳои порсӣ ин вожа ба гунаи “нивиштан” (نوشتن – ба касри нун ва вов) сабт шудааст. Албатта, ин вожа гоҳ ба гунаи “нибиштан” (نبشتن) ҳам фаровон ба кор рафтааст.

Забони порсиг (паҳлавӣ), нивиштаи Раҳоми Аша ба забони инглисӣ, ки соли гузашта барои нахустин бор дар Эрон ба чоп расид, номзади “Китоби сол”-и Эрон шудааст. Аша намунаҳои ин нибегро дар беш аз яксад нивиштаи порсиг (ҳар нивиштаи порсиге, ки то кунун ба дасти мо расида) баргузидааст.

Фарҳанги “Маҷмаъулфурс” ё Фарҳанги Сурурӣ, нивиштаи Муҳаммадқосим пури Ҳоҷимуҳаммади Кошонӣ, дар оғози садаи ёздаҳум аст. Ин фарҳанг ба кӯшиши Муҳаммади Дабирсиёқӣ дар се пӯшина дар Теҳрон чопахш шудааст. Дигарсонии Фарҳанги Сурурӣ аз фарҳангҳое ҳамчун “Бурҳони қотеъ” дар ин аст, ки нивисанда вожаҳои тозӣ ва низ вожаҳои содаи порсиро наёвурда ва ҳамчунин шеваи хониши вожаҳоро барнамуда, ва болотар аз инҳо, аз вожаҳо намуна ё намунаҳое аз чомаҳои гузаштагон овардааст.

Дабирсиёқӣ бо фарҳанги Деҳхудо 62 сол ҳамкорӣ дошт, ки аз ин миён 9 солаш дар ҳамкорӣ бо худи Алиакбари Деҳхудо сипарӣ шуд, 11 солаш низ дар ҳамкорӣ бо Муҳаммади Муъин ва 42 соли дигараш низ бо Ҷаъфари Шаҳидӣ, ки сипастар ҷонишини Деҳхудо ва Муъин шуд. Мегӯянд, ки агар ёрии донишмандоне ҳамчун ӯ набуд, бегумон кори фарҳанги Деҳхудо саранҷоме намегирифт ва дар миёнаи роҳ ё бо марги Деҳхудо бозмемонд, ва ин бармонди гаронбаҳо барои порсизабонон барҷой намемонд.

‘Аз ъаҷам то порсӣ’, нивиштаи Ҷомии Шакибии Гелонист. Кӯшиши нивисанда дар ин замина поксозии забони нирумандест, ки имрӯза дар Эрон ба кор меравад. Корҳои нивисанда бар пояи забоншиносӣ аст, ки умед меравад ин гавҳари нобро барои пасиниён нигаҳ дорад. Ин пажӯҳиш дар 25 омӯзок ба хонанда омӯхта мешавад ва ҳар омӯзок дорои чаҳор бахш аст. Дар пешгуфтор роҳнамоии овоӣ барои хондани бархе вожаҳои нав оварда шудааст.

Устод Бадруззамони Қариб бо пажӯҳише дар “Ҳафтпайкар”-и Низомӣ ва нивиштаҳои монавиён ба “ҳафта дар Эрони бостон” пардохтааст. Низомии Ганҷавӣ аз ангуштшумор чомасароёнест, ки пайванди рӯзҳои ҳафтаро бо ҳафт абохтар [=сайёра] нишон додааст. Дар фарҳанги эронӣ якони замон на ҳафта, ки моҳу рӯз аст ва ҳар рӯзи моҳ ба номи минуе хонда мешавад ва торихи ҳар рӯйдод низ бар пояи номи моҳ ва номи рӯз аст, ҳамчун моҳи фарвардин, рӯзи хурдод, зодрӯзи Ашу Зардушт.

Содиқи Ҳидоят на танҳо поягузори достоннивисии навин дар забони порсӣ буд, ки порсигдоне (паҳлавидоне) барҷаста низ ба шумор мерафт, ки нибегҳое чанд аз порсиг ба порсӣ гузорда буд. Вай, ки ҷоне эронӣ ва донише фарох дошт, дар посухи Сайидҳасани Тақизода, ки сухан аз бартарии бакоргирии вожаҳои ъарабӣ дар порсӣ ронда буд, чунин гуфтааст…

Озарӣ пеш аз турктозии туркон ба Эрон ва ҳамагирии туркӣ дар Озарбойҷон гӯиши мардумони Озарободагон будааст, ки ҳануз низ ба гунаҳое аз он дар бархе аз ободиҳои Озарбойҷон сухан гуфта мешавад. Ин гӯиш дар дастабандии забонҳо ва гӯишҳои эронии абохтари душастарӣ (шимоли ғарбӣ) ҷой дорад. Гунаҳои зиндаи ин гӯиш инак “тотӣ” хонда мешавад.