Ойини номанигории паҳлавӣ

Шаҳрбароз: Яке аз осори адабии бозмонда аз даврони Сосониён нивишторест бо номи “Апар адвенаг-и номаг-нипесишниҳ” (Apar advenak-i namak-nipesishnih). Нахуст дар бораи маънои ин ном:

• Апар ҳамон абар ё бар аст ба маънои “дар бораи”.
• Адвенаг ҳамон ойин аст.
• Номаг ҳамон нома аст.
• Нипесишниҳ аз ду бахш ташкил шудааст: нипесишн, ки номи масдар аз нипестан ё нипештан аст ва пасванди “-иҳ” барои сохтани номи оҳанҷон ё интизоъӣ ба кор меравад.

Бино бар ин, кулли номи асар ба порсии имрӯзӣ мешавад “Андар ойини номанигорӣ”. Устод Маликушшуъарои Баҳор дар ҷилди якуми “Сабкшиносӣ” (саҳ. 49) номи онро ба сурати “Абар адвини номак нипиштан” овардааст. Дар виросте, ки Эдворд Вилём Вест ва Ҷомосп Осоно дар поёни садаи нуздаҳуми милодӣ (1885м) мунташир карданд, шумораи вожаҳои ин матни паҳлавӣ 990 аст. Ин ойиннома дорои 42 банд аст.

Шояд маъруфтарин хониш ва тарҷумаи ин рисола ё ойиннома бар пояи вирости Вест ва Осоно ба забони инглисӣ ба дасти Роберт Чорлз Зенер (Robert Charles Zaehner) бошад. Зенер аз падару модаре суисӣ дар соли 1914м дар Инглистон зода шуд. Вай дар замони Ҷанги Ҷаҳонии Дувум зери назари устод Ҳорулд Бейлӣ ба омӯхтани забонҳои эронӣ, бавижа порсии куҳан ва миёна пардохт. Вай байни солҳои 1943 ва 1947м / 1322 то 1325-и хуршедӣ дар сафорати Бритониё дар Теҳрон кор мекард ва ин ҳузур дар Эрон барои дарку шинохти вай аз Эрон ва забони порсӣ бисёр судманд буд. Дар соли 1950 суханрони забони порсӣ дар донишгоҳ шуд ва боз дар соли 1951 ва 1952м / 1330 ва 1331-и хуршедӣ дар сафорати Бритониё дар Теҳрон ба сар бурд. Кори муҳимми дигари Зенер пажӯҳиши вай дар заминаи Зурвонпарастӣ ё Зурвонгароӣ (Zurvanism) аст, ки дар соли 1955м / 1334-и хуршедӣ мунташир шуд. Зенер дар соли 1974м / 1353-и хуршедӣ ба марге ногаҳонӣ дар 60-солагӣ даргузашт. Аз шогирдони саршиноси Зенер метавон аз хонум Он Ламбтун (Ann K. S. Lambton) ном бурд.

“Ойини номанигорӣ”, ҳамон гуна ки аз номаш бармеояд, роҳнамоест барои номанигорӣ дар хитоб ба касони гуногун дар ҷойгоҳҳои иҷтимоъӣ ва сиёсии гуногун (монанди шоҳону фармонравоён ва падару бародару фарзанд) ва низ барои рухдодҳои гуногуне (чун пирӯзӣ ё даргузашти наздикон ё барои дархости ёрӣ ба ҳангоми мушкил ва тангдастӣ ва монанди он). Ба нивиштаи Википедиёи порсӣ ва ба нақл аз китоби зиндаёд Аҳмади Тафаззулӣ ва устод Жолаи Омӯзгор, намунаҳои улгӯи ин ойиннома чунинанд:

• Намунаи як: Бо ному лақаб ё алқоби мухотаб ва ҷумлаи дуъоӣ оғоз шуда ва ғолибан бо дуъо ба мухотаб поён мепазирад.
• Намунаи ду: Бо алқоби ситоишомез оғоз мешавад ва ба дунболи он ҷумлаи дуъоӣ ва сипас номи мухотаб зикр мешавад.
• Намунаи се: Танҳо шомили алқоби ситоишомез дар оғоз ва сипас номи мухотаб аст.
• Намунаи чаҳор: Нахуст алқоби ситоишомез зикр мешавад ва пас аз он номи мухотаб ва сипас ҷумлаи дуъоӣ меояд.
• Намунаи панҷ: Бо ситоиши Зартушт оғоз мешавад ва ба дунболи он алқоби ситоишомез ва номи мухотаб зикр мешавад.
• Намунаи шаш: Бо ҷумлаи дуъоӣ оғоз мешавад, ки дар он ному лақаби мухотаб зикр шудааст.

 متن پارسی را “اینجا” بخوانید