ورود الگوهای دستوریی یک زبان بیگانه ممکن است برای زبان میزبان زیانبخش باشد. در این زمینه میتوان از زبان عربی درسها آموخت.
در اینجا نخست باید از دو اصطلاح زیستشناسی یاری گیریم: در دانش وراثت یا ژنتیک «ژن»ها را به دو گروه بخش میکنند: ژنهای غالب، و ژنهای مغلوب. –تقریباً یا تحقیقاً هر واژه یا ریشهی بیگانه که به زبان عربی وارد شود یک ژن مغلوب است. عربان نمیگویند: «بستانها» یا «بوستانها»، یا «برنامهها»؛ بلکه میگویند: «بساتین» و «برامج». «اندازهی» فارسی بیدرنگ در قالبهای غنیی عربی به «هندسه» و «مهندس» تبدیل میشود؛ یا «ساده» (در شکل قدیمتر خود «سادگ»، یا املای اولیهی آن [شکل به اصطلاح معرب یا عربیده]: «ساذج»)، به «سذاجه» [= سادگی]. ولی فارسیزبانان یا بعضی از ایشان گفتهاند و نوشتهاند و همچنان میگویند و مینویسند «مفاهیم» [و حتا «اساتید»]. یعنی واژههای عربی و حتا الگوهای دستوریی عربی چه بسا به عنوان ژن غالب در فارسی وارد شدهاند. این زیان و آسیب است. بهتر است بگوییم «مفهومها» و به ویژه «استادان». درست به این معنا است که ما از فارسیگرایی یا فارسیگروی میپدافندیم و آن را یکی از اصلهای راهنمای کار خود میشماریم.
از پیشگفتار دکتر میرشمسالدین ادیبسلطانی بر ویراستِ نخست ترجمهی فارسی سنجش خرد ناب.
جستارهای وابسته
زباندان سترگ در بیمارستان میرشمسالدین ادیبسلطانی (۱۳۱۰)، پزشک، فیلسوف، زبانشناس، منطقدان، ریاضیدان و مترجم نوشتههای گرانسنگ ادبی و فلسفی در بیمارستان ایرانمهر تهران بستری شد.
چند واژه از استاد مهمد مُغدم شهربراز: در «تاریخ شاهنشاهی هخامنشیان» نوشتهی ا. ت. اومستد که در سال ١٣۴٠ زندهیاد دکتر محمد مقدم (یا آنسان که خود مینوشت: مهمد مغدم) به پارسی برگردانده است این واژههای زیبا را یافتم.
دیدگاه انگلس دربارهی زبان و الفبا و ادب پارسی در نامهاش به مارکس گزارش و گردانش بزرگمهر لقمان: از این بازهی چندهفتهای که خویشتن را درگیر نمایشهای خاورزمینیان کردهام برایِ یادگیری زبان پارسی بهره بردهام. از زبان عربی گریزانم، از روی بیزاری ذاتیام از زبانهای سامی، و ازآنرو که بی هزینهی زمانی بسیار پیشرفت شدنی نیست. در سنجش با آن، زبان پارسی بسیار آسان است. گر این الفبای شوم عربی […]
چاپ نبیگی از فرزانهی ایران باستان برای نخستینبار «گویایی ارستو» از پاول پارسی ـ فرزانه[=فیلسوف] و گویاییدان[=منطقدان] ایران باستان و استاد فرزانگی[=فلسفهی] خسرو انوشیروان ساسانی ـ برای نخستینبار با گردانش بزرگمهر لقمان چاپ شد.
نبیگ[=کتاب] «گویایی ارستو» دربردارندهی سه گفتار از پاول پارسی (گفتار اندر گویایی ارستو، روشنایینامهای بر اندر پیرامونِ گزارش ارستو و پیشدرآمدی بر […]
بایستگی نگارش فلسفه به پارسیِ سره داریوش درویشی: زبان برجستهترین و پررنگترین افزار خرددوشگی است؛ اگر پرورش نیافته باشد، اگر ویژواژگانی در آن پدید نیامده و به کار برده نشده باشند، آشکارا با گونهای خرددوشگی روبهرو هستیم که افزاری ناکارآمد را در کار میبندد و این ناکارآمدی میوهای برای این درخت به همراه نخواهد […]
«دیالکتیک» و همتای پارسیاش بزرگمهر لقمان: در پارسی به جای دیالکتیک بیشتر «جدل» را نهادهاند، لیک زبان پارسی خود دستِ کم دو واژه به همتایی جدل عربی دارد و نیازی به واژهسازی یا وامگیری در این باره نیست: «ﭘﯿﮑﺎر» (پارسیگ: pehikār) و «ﺳﮕﺎﻟﺶ» (پارسیگ: uskār) که هر یک در جایی درخور تواند به کار […]
برای زبان میزبان “زیانبخش” باشد