گفتاورد
Амир Ҳошимии Муқаддам: Фарзи ин ёддошт ин аст, ки ҳатто агар Қоҷор ҳам рӯйи кор монда буд ё ҳукумати дигар ба ҷуз Паҳлавӣ рӯйи кор меомад, боз ҳам ҳамин равиши тақвияти забони форсӣ дар пеш гирифта мешуд. Барои исботи ин фарзия, як роҳаш нигоҳ ба забони форсӣ ва бостонгароӣ дар давраи Қоҷор ва ба вежа солиёни поёнии ин давра аст.
Ин пурсише буд, ки дар сойти Quora, ки як сойти пурбоздиди пурсишу посух аст, матраҳ шуд. Афрод аз кишварҳои мухталифи дунё ба ин пурсиш посух додаанд. Ба ҷуз яке ду маврид, тақрибан тамоми назарот мусбат ва албатта ҷолиб буданд. Тарҷумаи теъдоде аз назарот ба таври хулоса пешкаш мешавад.
Куруши Ҷаннатӣ: Ҷунбишҳои сарагароёна ба думболи онанд, ки то онҷо ки шуданист ва дар чаҳорчӯби дониш ва санҷидорҳо(завобит)-и вожагузинӣ мегунҷад, забонро аз вомвожаҳои бегона сабукбор кунанд. Бар пояи дидгоҳҳои сарагароёна бисёре аз наввожаҳои порсӣ, ки дар оғоз ноошно ва шигифт менамоянд дар гузари замон ҷойи худро дар баданаи забон боз мекунанд.
Маздо Тоҷбахш: Дар нивиштаҳои бостонӣ шаҳре ба номи Устигон то кунун ёфт нашудааст. Низ гувоҳӣ (сикка, муҳр, сангнивишта ва …) бар бувиши шаҳре бо ин ном на дар рӯзгори подшоҳии Хусрави Анӯшервони соcонӣ ва на дар ҳеч замоне дигар дар даст нест. Бар пояи ончи дар ин ҷустор омадааст, метавон бад-ин бароянд расид, ки вожаи устигон дар “Ёдгори Бузургмеҳр” на шаҳри соcонӣ, ки танҳо барноме (лақабе) барои Бузургмеҳри Бухтагон будааст.
Раъно Қодирӣ: Нармафзори Дулингу 500 миллиюн корбар аз саросари ҷаҳон дорад, ки ба ройгон забонҳои гуногунро меомӯзанд. Оре, муҳим аст, ки мо битавонем забонҳои дигарро осонтар ёд бигирем, аммо муҳимтар аз он ин аст, ки мардумони дигари ҷаҳон ҳам дар шароите баробар ҳаққи баргузидани забони форсиро барои ёдгирӣ дошта бошанд. Забон даричаи пайванд аст. Забон рози пайванди дилҳост. Забони форсӣ моро раҳоӣ хоҳад бахшид ва ростии моро бозтоб хоҳад кард.
Бузургмеҳри Луқмон: Суруде дар «Корномаи Тумо» [1] ҳаст, ки «Суруди мурворид»-аш хондаанд ва гуфтаанд ҳангоме, ки Тумо, яке аз 12 ёри баргузидаи Исо, ба Ҳиндустон дар зиндон буд, барои он ки зиндониёнро ором кунад, ин сурудро барояшон мехонд.
Пижӯҳишгарон дарёфтаанд, забони ин суруд, ки ба суриг (сурёнӣ) аст бо дигар бахшҳои корномаи Тумо ҳамхон нест ва онҳо чанд садае аз ин навтаранд. Низ, ин суруд дар бештари “Корномаҳои Тумо” дида нашудааст.
Аббос Салимии Онгил (дабири коргурӯҳи осебшиносии Порсӣ Анҷуман): Аллома Қазвинӣ аз нахустин пижӯҳишгароне буд, ки дар пероиши матнҳои куҳан ва шиносондани зиндагӣ ва офаридаҳои сарояндагон ва нивисандагони қанди порсӣ, корашро бо равиши илмӣ оғоз кард. Қазвинӣ, ба сабаби омӯзишҳои суннатӣ ва ҳавзавӣ, насри охундӣ дошт. Бо ин ҳол, зиндаёд Иброҳими Пурдовуд, ки гироиши сарагароёна дошт, ҷилди нахусти мақолоти эшон (“Бист мақола”)-ро гирд овард, чиро ки қадри зар заргар шиносад.
Шаҳрбароз: Ҳамон гуна, ки аз истилоҳи «понтурк» бармеояд, ин касон бо чашм пӯшидан аз воқеъиятҳои торихӣ ва пазируфтаи ҳамагонӣ, ҳама касро турк медонанд ва ҳамаи дастовардҳоро ба туркон нисбат медиҳанд. Барои онон пазируфтанӣ нест, ки туркон дар нуқтае хосс аз замон бар паҳнаи торих пайдо шуданд ва пеш аз он нақше надоштаанд ва ҳатто пас аз пайдоиш бар паҳнаи торих, ба далели шеваи зиндагии кӯчнишинӣ ва фарҳанги содаи хеш, то чандин сада танҳо дар бахши хоссе (ҷанбаи лашкарӣ ва низомӣ) нақш доштаанд ва танҳо пас аз ҳамнишинӣ бо дигар миллатҳо ва дар миёни мардумони якҷонишин ва дорои фарҳанги печидатар ва пешрафтатар (монанди эрониён, ҳиндиён ва чиниён) бо ҷанбаҳои пешрафтатари зиндагии иҷтимоъӣ ва фарҳанг монанди адабиёт ва фалсафа ва ҷуз он ошно шуданд ва бо улгӯгирӣ аз ин мардумон ва дар пеш гирифтани шеваи онон ва тағйири бархе чизҳо ба мазоқи худ, дорои фарҳанг шуданд.
Куруши Ҷаннатӣ: Пас аз тозиши тозиён ба сарзамини Эрон, зиндагии мардуми Эрон дастхуши дигаргуниҳои жарфе шуд. Аздоҳои фаровоне дар бораи ду садаи нахусти ҳиҷрӣ надорем. Ончи ҳаст, ҷанг буда ва шӯришҳои эътирозии гоҳбагоҳ ва дар фитодҳои (мавориде) дисагирии (шаклгирии) ҷунбишҳои эронгароёна барои рӯдаррӯӣ бо ситами фармонсолорони тоза.
Мустафо Насирӣ: Касоне (мисли Фирдавсӣ ва Ганҷавӣ), ки аз тариқи шоъирӣ унвони «ҳаким»-ро аз ҷомеъаи худ мегиранд, шеърашон бисёр фаротар аз тавсифи гулу булбул ва дар ҳақиқат шомили низоме аз дониш ва инъикосдиҳандаи мантиқи гуфтори як кулли тамаддунӣ ва фарҳангист. Аз сӯи дигар, фарҳанг, ахлоқ, панд ва андарзҳои ҳикамии Низомӣ чизе нест, ки аз як дунёи туркӣ илҳом гирифта шуда ва ба зеҳни ӯ хутур ва сипас шоъир, он мазомин ва мафоҳими асолатан туркиро аз иктиноҳи зеҳнӣ ва равонӣ дарёфт ва дар рӯшанои зеҳни худ ба забони дигаре (мисли форсӣ) тарҷума ва адо карда бошад.