پارسیانجمن: بر پایهی گواههای استوار و روشنِ تاریخی و زبانشناختی، تا چهارسد سالِ پیش (تا میانهی سررشتهداریِ صفویان، دستِ کم تا پایانِ سدهی دهمِ مَهی(قمری)) زبانِ همهی آذربایجانیان گویشی از پارسی بود، لیک با ترکتازیِ زبانِ ترکی، این گویشِ پارسی اندکاندک از میان برفت تا امروز که تنها باشندگانِ چند آبادی آن را نگه بداشته، به روزگارِ ما رساندهاند.
پیوندِ آذربایگان با زبانِ پارسی، چونان دیگر سرزمینهای ایرانی، پیوندِ ریشه و تنه است که چیستی و چهبودش در پیوستگی با پارسی است. در این میان، نویسندگانِ آذربایجانی، چونان احمدِ تبریزی سرایندهی شهنشاهنامه، از دیرزمان تا امروز، از سرآمدانِ پارسینویسی و پارسیسرایی بودهاند.
گفتنی است، شهنشاهنامهی احمد تبریزی یکی از تاریخهای همگانی مغولان است که در سالِ ۷۳۸ مَهی به زبانِ پارسیِ سره و به آهنگِ و شیوهی شاهنامهی فردوسی سروده شده است.
یکی از ویژگیهای برجستهی شهنشاهنامهی تبریزی کوششِ آگاهانهی چامهسرا در راستای پارسینویسی و پرهیز از به کار بردنِ واژههای انیرانی است.
مهشید گوهری کاخکی، در این جستار، نخست پارسینویسیِ شهنشاهنامه را بررسیده و از این دریچه آن را با شاهنامهی فرزانهی توس همسنجیده است. به دنبالهی آن، انگیزههای چامهسرا در سرودن به پارسیِ سره، چونان دلبستگی و مهرِ فروزانِ تبریزی به ایران و کوششِ وی برایِ ماندگاری و استواریِ زبانِ پارسی، را نشان داده و پس از آن گزیدهای از پیشینهی سرهنویسیِ در زبانِ پارسی و جایگاهِ ویژهی شهنشاهنامهی تبریزی در این زمینه و نیز برجستگیِ سرایشِ آن به پارسیِ سره، آن هم در دربارِ ایلخانانِ ترک، را برنموده است.
«سرهنویسیِ پارسی در دربارِ ایلخانان» را از «اینجا» بارگیرید.
آگاهی: برای پیوند با ما میتوانید به رایانشانی azdaa@parsianjoman.org نامه بفرستید. همچنین برای آگاهی از بهروزرسانیهای تارنما میتوانید هموندِ رویدادنامه پارسیانجمن شوید و نیز میتوانید به تاربرگِ ما در فیسبوک یا تلگرام یا اینستاگرام بپیوندید.
جستارهای وابسته
- سخنی چند دربارهی زبان کهن آذربایجان پارسیانجمن: از «آذری، یا زبانِ باستانِ آذربایگان» زندهیاد احمدِ کسروی چنین برداشت میشود که زبانِ آذری زبانِ ویژهی مردمانِ آذربایگان بوده است و بدین جای زندهیاد محمدامین ریاحی خویی نشان میدهد که این زبانِ ایرانی نه ایواز(فقط) زبانِ آذربایگانیان که زبانِ سرتاسرِ مردمانِ مادِ کهن بوده است. استاد ریاحی، سپس، بر پایهی گواههای استوار […]
- زبانِ پارسی و آذربایجان دو جُستار از دکتر تقی ارانی تقی ارانی: «آذربایجان ... از ازمنهی قدیمه مسکنِ اقوامِ آریاننژاد و یکی از مهمترین مهدهای تمدنِ ایرانی بوده ... بدبختانه پس از حملهی وحشیانِ مشرق ... در قسمتِ عمدهی آذربایجان اهالی زبانِ خود را فراموش نموده به زبانِ ترکی متکلم شدهاند. ترکیزبان بودنِ بعضی از قسمتهای ایران باعثِ اشتباهِ برخی مردمانِ بیاطلاع (پانترکیستها) شده بدون […]
- آذربایجان را دریابید! عباس سلیمی آنگیل: خبر ممنوعیت زبان فارسی در نشستهای شورای شهر ارومیه، و قهر نمایندهٔ کردزبان، خالد حاتمی، ممکن است خیلیها را شگفتزده کند، ممکن است برای خیلیها فضای ترکیه و سوریه و دیگر بازماندگان عثمانی را فرایاد آورد، اما من شگفتزده نیستم که هیچ، از تعجب دوستان […]
- استاد شهریار: آذربایجان کانونِ زبانِ پهلوی و نژادِ آریا بود+آوا استاد شهریار: «کانونِ زبانِ پهلوی آذربایجان بوده، مرکزِ ایران آذربایجان بوده، کانونِ نژادِ آریا، دروازهی شرق، دروازهی غرب، همه، آذربایجان بوده است.» این گفتهها نشاندهندهی آگاهیِ تاریخیِ شهریار است. او به نیکی از این راستیِ تاریخی آگاه بود که زبانِ آذربایجان پیش از ترکتازیِ ترکان گویشی از زبانِ پارسی با نامِ پهلویِ آذری بوده و بر […]
- گواههایی تازهیافته دربارهی دگرگونیِ زبان در آذربایجان و جاینامهای پارسی به ترکی این پژوهش به بررسیِ جاینامهای آذربایجان در نوشتههای تاریخیِ روزگارِ صفویه، همچون صفوهالصفا و صریحالملک، میپردازد و نشان میدهد که بیشتر جاینامهای آذربایجان واژههای پارسی بودهاند که سپستر ترکی گردیدهاند و همچنین گواههایی ارزشمند دربارهی دگرگونیِ زبانیِ آذربایجان فرادستِ پژوهندگان […]
- تاریخِ زبانِ پارسی در آذربایجان پارسیانجمن: در جستارِ زیر «حسین نوین رنگرز»، استاد دانشکدهی زبان و ادبیاتِ پارسی دانشگاهِ محققِ اردبیلی، نویسنده و پژوهشگرِ زبان و تاریخ، بر پایهی دبیزههایی (سندهایی) استوار و پرشمار نشان میدهد که زبانِ مردمِ آذربایجان دستِ کم تا زمانِ شاهِ عباسِ صفوی زبانِ آذری بوده که یکی از گویشهای پارسی است و پیشینهی زبانِ ترکی در آذربایجان و […]
درود بسیار نیک