بارگیریِ «چند سخن که دبیران در قلم آرند» از بیهقی

ابوالفضل بیهقی (۲۵۳۵)؛ چند سخن که دبیران در قلم آرند؛ ویراسته‌ی صادق کیا (مهر)؛ تهران.

پارسی‌انجمن: از ابوالفضل بیهقی نویسنده‌ی «تاریخِ بیهقی» (درگذشته‌ در سالِ ۴۷۰ مهی) نامه‌ای بازمانده که در آن برایِ ۳۷۳ «سخن» که بیشترِ آنها پارسی است برابرِ عربی داده شده است!

«سخن» بدین جای در چِمی (معنی‌ای) گنگ و ناروشن به کار رفته است: گاهی واژه‌ی ساده است، گاهی واژه‌ی آمیخته(مرکب)، گاهی دو واژه‌ی همنشین (مانندِ «ستد و داد»)، گاهی چندینِ(جمعِ) یک واژه و گاهی گردآوردی از دو یا چند واژه که چمِ آنها در بیشترِ زمانها در عربی با یک واژه گفته می‌شود.

این نامه برنامی(عنوانی) ندارد و «سخنهای» آن با برابرهای عربی بی‌ هیچ گونه رده‌بندی پشتِ سرِ هم نوشته شده است.

استادِ زنده‌یاد صادق کیا که این نامه را ویراسته‌اند در پیشگفتار نوشته‌اند:

«بر کسانی که گذشته‌ی زبانِ فارسی را خوب می‌شناسند روشن است که این زبان نه خودبخود که با کوششِ بسیار و پیوسته‌ی گروهی از دبیران و دانشمندان که کاربردِ واژه‌های عربی را نمودارِ دانش و هنرِ خویش می‌پنداشتند با واژه‌های فراوانِ آن زبان درآمیخته و این درآمیختگی رفته‌رفته افزایش یافته است، تا آن جا که در آن هیچ بندی و مرزی برایِ راه‌یافتنِ واژه‌های عربی باز نمانده و حتی به جای واژه‌های فارسی یا نامهای ایرانی صورتِ عربی‌شده‌ی آنها یا برگردانده‌ی معنائیِ آنها به عربی به کار برده شده است. هر اندازه که واژه‌های بیگانه به زبانِ فارسی بیشتر راه یافته به همان اندازه این زبان از زبانِ روزانه‌ی سخنگویان خود دورتر شده و دریافتن آن برایِ آنان دشوارتر گردیده است.

دفترکِ بیهقی کهن‌ترین دبیزه‌ای(مدرکی، سندی) است که آشکارا از این کوشش سخن می‌گوید و به دبیران و دیوانیان کاربردِ واژه‌های عربی را یادآوری می‌کند. از این رو در بررسیِ سرگذشت زبانِ فارسی پایگاه و ارزشِ ویژه‌ای دارد.

این دفترک برخی از واژه‌های فارسی را که دستِ کم تا سده‌ی پنجم هجری کاربرد داشته و واژه‌های عربی رفته‌رفته جانشین آنها شده است به دست می‌دهد و با آن می‌توان برابرِ درستِ فارسی برخی از واژه‌های عربی را که خودِ بیهقی و برخی از دبیران و دیوانیان و دانشمندانِ پیشین به کار برده‌اند به دست آورد.»

این نبیگ را که دربردارنده‌ی پیشگفتار، بن‌نوشتِ بیهقی و فهرستِ واژه‌ها است از «اینجا» بارگیرید.

—————————————————

دیگر نِبیگهای «پارسی‌انجمن»

پارسیِ سره

ابوالفضل بیهقی (۲۵۳۵)؛ چند سخن که دبیران در قلم آرند؛ ویراسته‌ی صادق کیا (مهر)؛ تهران. بارگیری از «اینجا».

پرتو، ابوالقاسم (۱۳۷۷)؛ واژه‌یاب (فرهنگ برابرهای پارسی واژگان بیگانه)؛ سه دفتر؛ چاپ دوم. بارگیری از «اینجا».

جلالی، تهمورس (۱۳۵۴)؛ فرهنگ پایه (واژه‌های پارسی و بیگانه زبانزد در فارسی کنونی به پارسی سره)؛ کتابخانه‌ی ابن سینا؛ چاپ نخست. بارگیری از «اینجا» (۱۳ مگابایت).

حسابی، محمود (۱۳۶۸)؛ وندها و گهواژه‌های فارسی؛ سازمانِ انتشاراتِ جاویدان. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).

حسابی، محمود (۱۳۷۲)؛ فرهنگِ حسابی (فرهنگِ واژگانِ انگلیسی به پارسیِ سره)؛ وزارتِ فرهنگ و دانشگاهِ صنعتیِ امیرکبیرِ تفرش. بارگیری از «اینجا» (۱۳ مگابایت).

حکمت، علی‌اصغر (۱۳۳۰)؛ پارسیِ نغز؛ تهران: ویژه‌یِ انجمنِ ایرانیِ سازمانِ فرهنگیِ یونسکو. بارگیری از «اینجا» (۷ مگابایت).

شاملو، محسن (۱۳۵۴)؛ واژه‌های فارسی؛ تهران: پدیده. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).

فدایی اسپهانی، میرزا نصرالله خان (۱۳۷۴)؛ فرهنگ فدایی (برخی واژگان سره‌ی پارسی)؛ به کوشش حسن مرسلوند؛ الهام. بارگیری از «اینجا» (۲۴ مگابایت).

فرهنگستان ایران (۱۳۱۹)؛ واژه‌های نو (از خردادماه ۱۳۱۴ تا اسفندماه ۱۳۱۹)؛ تهران: دبیرخانه فرهنگستان. بارگیری از «اینجا» (۵ مگابایت).

فرهنگستان زبان پارسی (۱۳۹۰)؛ واژه‌نامه پارسی سره. بارگیری از «اینجا» (۲ مگابایت).

فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ بارگیری پنج دفتر از واژه‌های فرهنگستان. بارگیری از «اینجا».

کسروی، احمد؛ واژه‌نامه‌ی زبان پاک. بارگیری از «اینجا».

کیانوش، حسن (۱۳۸۱)؛ واژه‌های برابر فرهنگستان ایران؛ تهران: سروش. بارگیری از «اینجا» (۱۶ مگابایت).

لوایی، محمدعلی (۱۳۱۹)؛ آرایش و پیرایشِ زبان؛ فرهنگستان. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).

نوشین، عبدالحسین؛ واژه‌نامک (فرهنگِ واژه‌های دشوارِ شاهنامه). بارگیری از «اینجا» (۶ مگابایت).

نویسندگان پارسی‌انجمن (۱۳۹۵)؛ نام‌های ایرانشهری؛ ویراستاران دانشی: علیرضا حیدری و فرشید ابراهیمی؛ پارسی‌انجمن. بارگیری از «اینجا».

وحیدی، حسین (۱۳۷۵)؛ واژگان اقتصادی (انگلیسی-عربی-فارسی)؛ انتشارات تهران با همکاری ماهنامه‌ی چیستا؛ چاپ نخست. بارگیری از «اینجا» (۵ مگابایت).

هاجری، ضیاالدین (۱۳۸۶)؛ فرهنگ بیست هزار؛ به‌آفرین. بارگیری از «اینجا» (۲۴ مگابایت).

فرهنگ

اسدی توسی (۱۳۱۹)؛ لغت فُرس؛ پیرایشِ عباس اقبال؛ با سرمایۀ عبدالرحیم خلخالی؛ تهران: چاپخانۀ مجلس. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).

افنان، سهیل محسن (۱۹۶۹)؛ واژه‌نامه‌ی فلسفی (ف‍ارس‍ی‌، ع‍رب‍ی‌، ان‍گ‍ل‍ی‍س‍ی‌، ف‍ران‍س‍ه‌، پ‍ه‍ل‍وی‌، ی‍ون‍ان‍ی‌ و لات‍ی‍ن‌)؛ بیروت: دارالمشرق. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).

اوحدی بلیانی، تقی‌الدین (۱۳۶۴)؛ سرمه‌ی سلیمانی؛ پیرایش و گزارش محمود مدبری؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهی. بارگیری از «اینجا» (۷ مگابایت).

انجو شیرازی، میرجمال‌الدین حسین (۱۳۵۱)؛ فرهنگِ جهانگیری؛ ویراسته‌ی رحیم عفیفی؛ دانشگاهِ مشهد.
بارگیری از «اینجا».

برهان، محمدحسین‌بن‌خَلَف تبریزی (۱۳۴۲)؛ برهان قاطع (پنج پوشینه)؛ محمد معین؛ کتابفروشی ابن‌سینا. بارگیری از «اینجا».

بریجانیان، ماری و رییسی، طیبه‌بیگم (۱۳۷۳)؛ فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. بارگیری از «اینجا» (۸ مگابایت).

جلالی نائینی، محمدرضا (۱۳۷۵ و ۱۳۸۴)؛ فرهنگِ سنسکریت ـ  فارسی؛ دو پوشینه؛ تهران: پژوهشگاه. بارگیری از «اینجا».

حسین، محمد بشیر؛ فهرست فعلهای فارسی با معنای آنها. بارگیری از «اینجا» (۵ مگابایت).

حسینی مدنی تتوی، عبدالرشید پور عبدالغفور (۱۳۳۷)؛ فرهنگ رشیدی به همراه معربات؛ دو پوشینه؛ پژوهش و ویراستاری محمد محمدلوی عباسی؛ تهران: کتابفروشی بارانی. بارگیری از «اینجا».

خانلری (کیا)، زهرا (۱۳۴۸)؛ فرهنگ ادبیات فارسی؛ بنیاد فرهنگ ایران. بارگیری از «اینجا» (در ۸.۴ مگابایت و ۵۸۰ رویه).

دهخدا و همکاران (۱۳۷۷)؛ لغت‌نامه؛ دانشگاهِ تهران؛ چاپِ دومِ رایانه‌ای. بارگیری از «اینجا».

شعبه تألیف فرهنگهای فارسی بنیاد فرهنگ ایران (۱۳۵۷)؛ فرهنگ تاریخی زبان فارسی (بخش نخست آ – ب)؛ بنیاد فرهنگ ایران. بارگیری از «اینجا» (۲۰ مگابایت).

سُرورى، محمدقاسم‌ بن‌ حاجى‌محمد کاشانی (۴۱-۱۳۳۸)؛ فرهنگِ مَجمَعُ‌الفُرس؛ به کوششِ محمد دبیرسیاقی؛ سه پوشینه؛ چاپِ نخست؛ تهران: علمی. بارگیری از «اینجا» (۲۰ مگابایت).

شریک امین، شمیس (۱۳۵۷)؛ فرهنگ اصطلاحات دیوانی دوران مغول؛ تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران. بارگیری از «اینجا» (۲ مگابایت).

عمید، حسن (۱۳۸۹)؛ فرهنگ فارسی عمید. بارگیری از «اینجا» (۶ مگابایت).

قواس، فخرالدین مبارکشاه (۱۳۵۳)؛ فرهنگ قواس؛ به کوشش نذیر احمد؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. بارگیری از «اینجا» (۶ مگابایت).

کیا، صادق (۱۳۴۹)؛ فرهنگ؛ تهران: وزارت فرهنگ و هنر. بارگیری از «اینجا» (۲ مگابایت).

مصاحب، غلامحسین و … (۱۳۸۱)؛ دایره‌المعارف فارسی؛ کتاب‌های جیبی. بارگیری از «اینجا» (۲۳ ذفتر).

معین، محمد (۱۳۸۶)؛ فرهنگ فارسی؛ دو پوشینه؛ اَدِنا. بارگیری از «اینجا».

نخجوانی، محمد پور هندوشاه (۲۵۳۵)؛ صحاح‌الفرس؛ به کوشش عبدالعلی طاعتی؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب؛ چاپ دوم. بارگیری از «اینجا» (در ۸ مگابایت).

نفیسی، علی‌اکبر (۱۳۵۵)؛ فرهنگِ نفیسی؛ پنج پوشینه؛ تهران: کتابفروشیِ خیام. بارگیری از «اینجا».

ریشه‌شناسی

آریان‌پور کاشانی، منوچهر (۱۳۸۴)؛ فرهنگ ریشه‌های هندواروپایی زبان فارسی؛ اصفهان: جهاد دانشگاهی. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).

مقدم، محمد (۱۳۴۲)؛ راهنمای ریشه‌ی فعل‌های ایرانی (در زبان اوستا و فارسی باستان و فارسی کنونی)؛ علمی. بارگیری از «اینجا» (در ۵.۲ مگابایت).

نورایی، علی (۲۰۱۳)؛ فرهنگ ریشه‌‌ی واژگان فارسی. بارگیری از «اینجا» (در ۲۲ مگابایت و ۸۸۴ رویه).

هرن، پاول و هوبشمان هاینریش (۲۵۳۶)؛ اساسِ اشتقاقِ فارسی؛ گردانشِ جلال خالقی مطلق؛ پوشینه‌ی نخست (آـ‌خ)؛ بنیادِ فرهنگِ ایران. بارگیری از «اینجا» (در ۱۱ مگابایت).

BARTHOLOMAE, CHRISTIAN (1904); ALTIRANISCHES WORTERBUCH; STRASSBURG.  ‘Download here

Cheung, Johnny (2007); Etymological Dictionary of the Iranian Verb; Leiden. ‘Download here

Justi, Ferdinand (1895); Iranisches Namenbuch; Marburg. ‘Download here

تاریخِ زبانِ پارسی

اورمر، خلیل‌اله (۱۳۹۰)؛ زبانِ دری، فارسیِ میانه و فارسیِ باستان؛ کابل: آریانا. بارگیری از «اینجا».

بهار، محمدتقی (۲۵۳۵)؛ سبک‌شناسی؛ چاپ چهارم؛ سه پوشینه؛ تهران: امیرکبیر. بارگیری از «اینجا».

تویسرکانی، قاسم (۱۳۵۰)؛ تاریخی از زبان تازی در میان ایرانیان پس از اسلام (از آغاز فرمانروایی تازیان تا برافتادن خلافت عباسیان)؛ تهران: دانشسرای عالی. بارگیری از «اینجا».

گل‌گلاب، حسین و کیا، صادق (۲۵۳۷)؛ فرهنگستان ایران و فرهنگستان زبان ایران؛ انتشارات فرهنگستان زبان ایران، شماره‌ی ۱۹. بارگیری از «اینجا».

مسکوب، شاهرخ (۱۳۸۵)؛ هویت ایرانی و زبان فارسی؛ فرزان روز؛ چاپ سوم. بارگیری از «اینجا».

ناتل خانلری، پرویز (۱۳۶۵)؛ تاریخ زبان فارسی؛ سه پوشینه. بارگیری از «اینجا».

لوائی، محمدعلی (۱۳۱۶)؛ توانایی زبان پارسی؛ تهران: چاپخانه‌ی مجلس شورای ملی. بارگیری از «اینجا».

مایل هروی، نجیب (۱۳۷۱)؛ تاریخ و زبان در افغانستان (عللِ تشتتِ فرهنگی و اجتماعی)؛ چاپِ دوم؛ تهران: موقوفاتِ دکتر محمود افشار یزدی. بارگیری از «اینجا».

مسلمانیان قبادیانی، رحیم (۱۳۷۶)؛ زبان و ادبِ فارسی در فرارود؛ تهران: وزارت امور خارجه. بارگیری از «اینجا».

هدایت، صادق؛ «درباره‌ی ایران و زبان پارسی»؛ ماهنامه‌ی سخن. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).

دستورِ زبانِ پارسی

باطنی، محمدرضا (۱۳۴۸)؛ توصیف ساختمان دستورزبان فارسی (بر بنیاد یک نظریه‌ی عمومی زبان)؛ امیرکبیر. بارگیری از «اینجا» (۶.۶ مگابایت).

پژوه، محمد (۱۳۴۶)؛ شالوده نحو زبان فارسی؛ چاپ نخست؛ تهران: شرکت کانون کتاب. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).

خیامپور، عبدالرسول (۱۳۴۴)؛ دستور زبان فارسی؛ چاپ پنجم؛ تبریز. بارگیری از «اینجا» (۳ مگابایت).

شفیعی، محمود (۱۳۷۷)؛ شاهنامه و دستور یا دستور زبان فارسی برپایه‌ی شاهنامه‌ی فردوسی و سنجش با سخن گویندگان و نویسندگان پیشین؛ چاپ دوم؛ دانشگاه تهران. از «اینجا» (۹ مگابایت).

قریب، عبدالعظیم؛ بهار، ملک‌الشعرای؛ فروزانفر، بدیع‌الزمان؛ همایی، جلال و یاسمی، رشید (۱۳۶۶)؛‌ دستورِ زبانِ فارسی (پنج استاد)؛ به کوششِ امیر اشرف‌الکتابی؛‌ سازمانِ انتشاراتِ اشرفی. از «اینجا» (۳ مگابایت).

لوائی، محمدعلی (۱۳۱۶)؛ وندهای پارسی؛ تهران: چاپخانه‌ی مجلس شورای ملی. از «اینجا» (۴ مگابایت).

معین، محمد (۱۳۳۷) مفرد و جمع و معرفه و نکره (طرح دستور زبان فارسی – ۵)؛ دانشگاه تهران. بارگیری از «اینجا» (۱۱ مگابایت).

مشکور، محمدجواد (۱۳۵۰)؛ دستورنامه در صرف و نحو زبان پارسی؛ تهران؛ شرق؛ چاپ هفتم؛ ۳۸۷ رویه. بارگیری از «اینجا» (۳ مگابایت).

ناتل‌خانلری، پرویز (۲۵۳۵)؛ دستور زبان فارسی؛ نشر بابک. بارگیری از «اینجا» (۳ مگابایت).

نشاط، محمود (۱۳۶۸)؛ شمار و مقدار در زبان فارسی (شامل نکات دستوری و علمی عدد و برخی کاربردهای آن)؛ تهران: امیرکبیر. بارگیری از «اینجا» (۱۳ مگابایت).

نگهت سعیدی، محمد نسیم (۱۳۹۲)؛ دستور معاصر زبان دری؛ چاپ دوم؛ کابل: نشر امیری. بارگیری از «اینجا» (۹ مگابایت).

همایونفرخ، عبدالرحیم (۱۳۶۴)؛ دستور جامع زبان فارسی؛ به کوشش رکن‌الدین همایونفرخ؛ علمی.بارگیری از «اینجا» (۱۷ مگابایت).

Hafezian, Mohsen (2009); Persian Verbs, morphology and conjugations; Canada: Multissage. ‘Download here

آواشناسی

نوابی، ماهیار؛ آواشناسیِ زبانِ پارسی. بارگیری از «اینجا» (کمتر از ۱ مگابایت).

وحیدیانِ کامیار، تقی (۱۳۷۹)؛ نوایِ گفتار در فارسی؛ دانشگاهِ فردوسیِ مشهد. بارگیری از «اینجا» (۲ مگابایت).

دبیره‌

بهروز، ذبیح (۱۳۶۳)؛ خط و فرهنگ؛ چاپ دوم؛ فروهر. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).

دستور خطّ فارسى؛ فرهنگستان زبان و ادب فارسی. بارگیری از «اینجا» (کمتر از یک مگابایت).

صادقی، علی‌اشرف و زندی مقدم، زهرا (۱۳۹۴)؛ فرهنگ املایی خط فارسی؛ تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ چاپ هفتم. بارگیری از «اینجا» (۳ مگابایت).

پارسی در دیگر زبانها

آذران، حسین (۱۳۸۲)؛ واژه‎های ایرانی در زبان سوئدی؛ نشر بلخ؛ ۲۲۸ رویه. بارگیری از «اینجا» (کمتر از ۲ مگابایت).

الشیر، السیّد ادّی (۱۳۸۶)؛ واژه‌های فارسیِ عربی‌شده، برگردان حمید طبیبیان؛ امیرکبیر. از «اینجا» (اندکی بیش از ۵ مگابایت).

امام‌شوشتری، محمدعلی (۱۳۴۷)؛ فرهنگ واژه‌های فارسی در زبان عربی؛ تهران: انجمن آثار ملی. بارگیری از «اینجا» (۱۶ مگابایت).

ایوازیان، ماریا (۱۳۷۱)؛ وامواژه‌های ایرانی میانه غربی در زبان ارمنی؛ تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی. بارگیری از «اینجا» (۱۶ مگابایت).

ریاحی خویی، محمدامین (۱۳۶۹)؛ زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی؛ پاژنگ؛ چاپ نخست. از «اینجا» (کمتر از ۵ مگابایت).

سجادیه، محمدعلی (۱۳۶۴)؛ واژه‌های ایرانی در زبان انگلیسی؛ بنیاد نیشابور. از «اینجا» (کمتر از ۴ مگابایت).

هدایت، شهرام (۲۵۳۶)؛ واژه‌های ایرانی در نوشته‌های باستانی (عبری ـ آرامی  ـ کلدانی)؛ دانشگاه تهران. از «اینجا» (کمتر از ۱ مگابایت).

گویشهای پارسی و زبانهای ایرانی

آل‌احمد، جلال (۱۳۷۰)؛ تات‌نشینهایِ بلوکِ زهرا؛ چاپِ پنجم؛ تهران: امیرکبیر. بارگیری از «اینجا» (زیر ۳ مگابایت).

انصاف‌پور، غلامرضا (۱۳۷۷)؛ تاریخِ تبار و زبانِ مردمِ آذربایجان؛ فکرِ روز. بارگیری از «اینجا».

بارتولومه، کریستیان (۱۳۸۴)؛ تاریخچه‌ی واجهای ایرانی؛ گردانش و گزارش دکتر واهه دومانیان؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. بارگیری از «اینجا» (زیر ۳ مگابایت).

پهلوان، چنگیز (۱۳۹۲)؛ خودآموز کردی کرمانجی (مجموعه‌ی زبان‌های حوزه‌ی تمدن ایرانی). بارگیری از «اینجا» (زیر ۱ مگابایت).

پهلوان، چنگیز (۱۳۹۲)؛ خودآموز کردی سورانی (مجموعه‌ی زبان‌های حوزه‌ی تمدن ایرانی)؛ نشر فراز. بارگیری از «اینجا» (زیر ۱ مگابایت).

پهلوان، چنگیز (۱۳۹۵)؛ یادداشتهای زبانِ زازا/ دِملی؛ دفترِ نخست؛ مجموعه‌ی زبانهای حوزه‌ی تمدنِ ایرانی ۳. بارگیری از «اینجا».

جوادی، عباس (۱۳۹۷)؛ تحولِ زبانِ آذربایجان در گذرِ زمان (پاسخ به صد پرسش درباره‌ی تحولِ زبانِ مردمِ آذربایجان در بسترِ تاریخ و فرهنگِ ایران و منطقه)؛ به کوششِ حمید آستانه؛ نشرِ نبشت. بارگیری از «اینجا» (۲ مگابایت).

رجایی بخارایی، احمدعلی (۱۳۷۵)؛ لهجه بخارایی؛ دانشگاه فردوسی مشهد؛ چاپ دوم.  بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).

رضائی باغ‌بیدی، حسن (۱۳۸۱)؛ دستور زبان پارتی (پهلوی اشکانی)؛ تهران: نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی. بارگیری از «اینجا» (زیر ۲ مگابایت).

رضی، هاشم (۱۳۶۷)؛ فارسی باستان (دستور، گزیده‌ای از کتیبه‌ها، واژه‌نامه)؛ تهران: فروهر. بارگیری از «اینجا» (۶ مگابایت).

روحی انارجانی (۱۳۵۲)؛‌ گویشِ آذری (متن و ترجمه و واژه‌نامه‌ی رساله‌ی روحی انارجانی)؛ پژوهشی از رحیم رضازاده‌ی ملک؛ انتشاراتِ انجمنِ فرهنگِ ایرانِ باستان. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).

ستوده، منوچهر (۱۳۳۵)؛ فرهنگِ کرمانی؛ انتشاراتِ فرهنگِ ایران‌زمین؛ تهران: ۱۳۳۵. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).

سروش‌سروشیان، جمشید (۱۳۳۵)؛ فرهنگِ بهدینان؛ با پیشگفتارِ استاد ابراهیم پورداود؛ به کوششِ منوچهر ستوده؛ تهران: فرهنگ ایران‌زمین. بارگیری از «اینجا» (۶ مگابایت).

شعار، محمدرضا (۱۳۴۶)؛ بحثی در زبانِ آذربایجان؛ تبریز: کتابفروشیِ مهر. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).

شعار، محمدرضا (۱۳۷۸)؛ فرهنگِ واژه‌های کهن در زبانِ امروزِ آذربایجان؛ بنیادِ نیشابور.
بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).

صفا، ذبیح‌الله (۲۵۳۵)؛ آموزش فرهنگ میهنی: سیری در تاریخ زبانها و ادب ایرانی؛ تهران: شورای عالی فرهنگ و هنر، مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).

عبدلی، علی (۱۳۶۳)؛ فرهنگِ تاتی و تالشی؛ بندرِ انزلی: دهخدا. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).

فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۱۳۹۱)؛ راهنمای گردآوری گویش‌ها برای گنجینه‌ی گویش‌های ایرانی؛ تهران. بارگیری از «اینجا» (زیر ۱ مگابایت).

کارنگ، عبدالعلی (۱۳۳۳)؛ تاتی و هرزنی: دو لهجه از زبانِ باستانیِ آذربایجان؛ تبریز: واعظ‌‌‌پور. بارگیری از «اینجا».

کسروی تبریزی، احمد (۱۳۲۵)؛ آذری یا زبان باستان آذربایجان. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).

کیا، صادق (۱۳۲۷)؛ واژه‌نامه‌ی طبری؛ ایران‌کوده؛ دانشگاهِ تهران. بارگیری از «اینجا» (۱۱ مگابایت).

کیا، صادق (۱۳۳۰)؛‌ واژه‌نامه‌یِ گرگانی؛ تهران: دانشگاهِ تهران. بارگیری از «اینجا» (۱۱۰ مگابایت).

کیا، صادق (۱۳۵۴)؛ آذریگان (آگاهیهایی درباره‌ی گویشِ آذری)؛ اندیشه‌ی نیک؛ شماره‌ی ۲. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).

مغدم، م. (۱۳۱۸ یزدگردی)؛ گویشهایِ وفس و آشتیان و تفرش؛ ایران‌کوده ۱۱؛ تهران: انجمنِ ایرانویج. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).

نارمن شارپ، رَلف (۱۳۴۹)؛ فرمانهایِ شاهنشاهیِ هخامنشی؛ شیراز. بارگیری از «اینجا» (۱۲ مگابایت).

ناطق، ناصح (۱۳۵۸)؛ زبان آذربایجان و وحدت ملی ایران؛ بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).

Windfuhr, Gernot (2009); The Iranian Languages; Routledge. ‘Download here

زبانِ پارسیگ (پهلوی)

بهار، مهرداد (۱۳۴۵)؛ واژه‌نامه‌ی بندهش؛ بنیاد فرهنگ ایران. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).

تفضلی، احمد (۱۳۴۸)؛ واژه‌نامه‌ی مینوی خرد؛ بنیاد فرهنگ ایران. بارگیری از «اینجا» (۷ مگابایت).

جنیدی، فریدون (۱۳۶۰)؛ نامه پهلوانی (خودآموز خط و زبان پهلوی اشکانی، ساسانی)؛ نشر بلخ. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).

فرهنگستان زبان پارسی (۱۳۹۱)؛ واژه‌نامه کوچک پارسی میانه. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).

فره‌وشی، بهرام (۱۳۸۱)؛ فرهنگ فارسی به پهلوی؛ دانشگاه تهران؛ چاپ سوم. بارگیری از «اینجا» (۱۶ مگابایت).

مکنزی، دیوید نیل (۱۳۷۳)؛ فرهنگ کوچک زبان پهلوی؛ برگردان مهشید میرفخرایی؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. بارگیری نسخه پارسی و انگلیسی از «اینجا».

نوابی، ماهیار (۲۵۳۵)؛ مجموعه مقالات ۱؛ به کوشش محمود طاووسی؛ گنجینه‌ی دست‌نویسهای پهلوی و پژوهشهای ایرانی ۵۰؛ موسسه‌ی آسیایی دانشگاه شیراز. بارگیری از «اینجا» (۱۰  مگابایت).

هوشنگ‌جی جاماسپ‌جی (۱۸۶۷)؛ واژه‌نامه‌ی کهن زند – پهلوی (An Old Zand-Pahlavi Glossary). بارگیری از «اینجا» (۷  مگابایت).

KAVASJI EDALJI KANGA (1909); ENGLISH-AVESTA DICTIONARY; FELLOW OF THE UNIVERSITY OF BOMBAY. ‘Download here

NYBERG, HENRIK SAMUEL (1974);  A MANUAL OF PAHLAVI II (Ideograms, Glossary, Abbreviations, Index, Grammatical Survey, Corrigenda to Part I); Germany. ‘Download here

زبان‌شناسی

– (۱۹۹۶)؛ نوشته‌های کسروی در زمینه‌ی زبان فارسی؛ به کوشش حسین یزدانیان؛ سوئد: کتاب ارزان؛ ۶۲۸ رویه. بارگیری از «اینجا» (۱۰.۴ مگابایت).

باقری، مهری (۱۳۷۴)؛ مقدماتِ زبانشناسی؛ چاپِ سوم؛ دانشگاهِ تبریز. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).

ناتل‌خانلری، پرویز (۱۳۴۷)؛ زبان‌شناسی و زبان فارسی؛ بنیاد فرهنگ ایران؛ چاپ سوم. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).

دیگر نبیگها

پاشازاده، کمال (۱۳۳۲)؛ رساله‌ی برتریِ زبانِ پارسی بر زبانهای دیگر به جز عربی؛ نوشته‌ی عربی با ویرایش و پژوهش از حسین‌ علی محفوظ؛ انجمن ایرانویج؛ ایران کوده؛ شماره‌ی ۱۷. بارگیری از «اینجا».

تفضلی، احمد (۱۳۷۸)؛ تاریخِ ادبیاتِ ایران پیش از اسلام، تهران: سخن. بارگیری از «اینجا».

شاهنامه‌ی فردوسی، چاپهای ماکان، وُلرس، مُل، مسکو و خالقی. بارگیری از «اینجا».

شکیب، احمد (بزرگ امید) (۱۳۸۸)؛ آیینه‌ی نوروز؛ انجمنِ نویسندگانِ بلخ؛ کابل. بارگیری از «اینجا» (کمتر از ۱ مگابایت).

گروهِ نویسندگان (۲۵۳۶)؛ پژوهشنامه‌ی فرهنگستانِ زبانِ ایران. بارگیری از «اینجا» (کمتر از ۵ مگابایت).

مؤذن جامی، محمدمهدی (۱۳۸۸)؛ ادبِ پهلوانی (مطالعه‌ای در تاریخِ ادبِ دیرینه‌ی ایرانی از زرتشت تا اشکانیان)؛ ققنوس؛ چاپِ دوم. بارگیری از «اینجا».

برای بارگیریِ نِبیگهای دیگر یا آشناییِ بیشتر با آنها به «نبیگخانه‌ی پارسی‌انجمن» درنگرید.

آگاهی: برای پیوند با ما می‌توانید به رایانشانی azdaa@parsianjoman.org نامه بفرستید. همچنین برای آگاهی از به‌روزرسانیهای تارنما می‌توانید هموندِ رویدادنامه پارسی‌انجمن شوید و نیز می‌توانید به تاربرگِ ما در فیس‌بوک یا تلگرام یا اینستاگرام بپیوندید.

جستارهای وابسته

  • واژه‌های فارسی عربی‌شدهواژه‌های فارسی عربی‌شده شهربراز: بیشتر ما با نفوذ زبان عربی بر زبان پارسی و وام‌واژه‌های عربی وارد شده در زبان پارسی آشناییم؛ اما شاید ندانیم که زبان عربی هم واژه‌های فراوانی از زبان پارسی به وام گرفته است؛ اما در فراروند وام‌گیری چنان واژه‌های پارسی را به هم ریخته و از شکل اصلی خود دور کرده که گاهی یافتن واژه‌های پارسی برای زبان‌شناسان هم دشوار است. […]
  • بارگیری کتاب «واژه‌های فارسیِ عربی‌شده» ادّی الشیربارگیری کتاب «واژه‌های فارسیِ عربی‌شده» ادّی الشیر «واژه‌های فارسیِ عربی‌شده» فرهنگ‌واره‌ای است که به بررسی واژه‌های پارسی درون‌شده در زبان عربی می‌پردازد و از ریشه‌ها و چگونگی دگرگونی‌ این واژه‌ها سخن می‌گوید. این کتاب را «ادّی الشیر» در سال ۱۹۰۸ در بیروت به چاپ رسانده است. الشیر که به زبان‌های پارسی، کردی، لاتین، فرانسوی، عربی، عبری، کلدانی و ترکی چیره بود، در جنگ جهانی نخست به دست […]
  • بارگیریِ آذریگان (آگاهیهایی درباره‌ی گویشِ آذری) از صادق کیابارگیریِ آذریگان (آگاهیهایی درباره‌ی گویشِ آذری) از صادق کیا پارسی‌انجمن: آذریگان (آگاهیهایی درباره‌ی گویشِ آذری)، نوشته‌ی استادِ زنده‌یاد دکتر صادق کیا، دربردارنده‌ی پیشگفتار، آگاهیهایی تازه از گویشِ آذری، واژه‌های آذری در لغتِ فرس و برهانِ قاطع، کهنه‌ترین دست‌نویسِ لغتِ فرسِ اسدیِ توسی و فهرستِ واژه‌های آذری است. گفتنی است، آذری، پیش‌ از ترک‌تازیِ ترکان به ایران و همه‌گیریِ ترکی در آذربایجان، […]
  • بارگیریِ «واژه‌نامه‌یِ گرگانیِ» صادقِ کیابارگیریِ «واژه‌نامه‌یِ گرگانیِ» صادقِ کیا پارسی‌انجمن: «واژه‌نامه‌یِ گرگانی» که به گویشِ پیشینِ گرگان (استرآباد) می‌پردازد نوشته‌یِ دکتر صادق کیا، استادِ پیشینِ زبانِ پارسیگ (پهلوی) در دانشگاهِ تهران و فرنشینِ فرهنگستانِ زبانِ ایران، […]
  • بارگیریِ «فرهنگ» نوشته‌یِ صادقِ کیابارگیریِ «فرهنگ» نوشته‌یِ صادقِ کیا پارسی‌انجمن: دکتر صادقِ کیا زبانشناس و استادِ زبانهایِ ایرانی و فرنشینِ فرهنگستانِ دوم بود. یکی از نبیگهایِ[=کتبِ] ایشان «فرهنگ» نام دارد که اندر آن واژه‌یِ «فرهنگ» را از روزگارِ باستان تا به امروز از سویه‌هایی گونه‌گون پژوهش و بررسی کرده […]
  • بارگیریِ «واژه‌نامه‌ی طبریِ» صادق کیابارگیریِ «واژه‌نامه‌ی طبریِ» صادق کیا پارسی‌انجمن: «واژه‌نامه‌ی طبری» دربردارنده‌ی «نصابِ طبری» (به یادگارمانده از زمانِ محمدشاه قاجار)، واژه‌نامه‌ی طبریِ نصاب، گزارشِ واژه‌هایی که در نصاب آمده، بررسی در ریشه‌ی آنها با دیباچه‌ای درباره‌ی بازمانده‌های گویشِ طبری و سه پیوست است. واژه‌نامه‌ی تبری نوشته‌ی استادِ زنده‌یاد صادق کیا، استادِ پیشینِ دانشگاهِ تهران و فرنشینِ […]

27 دیدگاه فرستاده شده است.

  1. واژهء انگلیسی centre/center
    واژهء آلمانی Zentrum
    هم ریشه با واژهء کَنتار یا کَندار اند.
    کَندار : کَند از کَندن + -آر (نامواژه)
    روی هم رفته به شهر کَندار میگفتند به این مینه :جایی که کَنده شده است .
    در نام شهرهایی مانند : سمرقند(سمرکند)،
    تاشکند،قندهار(کندهار) و واژهء انگلیسی country = روستا ، دیهه دیده میشود.
    هر چند میتوان از آن آرِشِ نوک تیز هم دریافت چون با ابزار نوک تیز خاک را میکَنند
    بُنا بَر این به جای واژهء اَرَبی :مرکز واژهء پارسی و هندواروپایی “کَندار”پیش نهاد میگردد
    به جای واژهء canal انگلیسی و هند و اروپایی واژهء:کَنال پیش نمود می شود:
    کَن (از کندن)+-آل= کَنال مانند:پوشال،رَوال..

  2. دنبالهء پسوند:-ه
    نشستن،نشینیدن :نشین+ه:نشینه=صندلی
    نواختن،نوازیدن:نوازه=پیانو
    نگریستن،نگریدن:نگر+ه:نگره=نظریه،تئوری
    نمودن،نماییدن:نمای+ه:نمایه= index
    نکوهیدن:نکوه+ه:نکوهه=نقد
    نالیدن:نال+ه:ناله=؟
    نامیدن:نام+ه:نامه=؟
    ناییدن:نای+ه:نایه=؟
    ناویدن:ناو+ه:ناوه=؟
    نازیدن:ناز+ه:نازه=؟
    نوفیدن:نوف+ه:نوفه=parasit
    نشانیدن:نشان+ه:نشانه=علامت
    (واژهء نشاندن به مینهء نشان دادن است و آنچه که سوار یا نصب می کنند نشیناندن است
    نشستن،نشین+ایدن:نشینیدن
    نشستن،نشین+آندن:نشیناندن)

  3. دنباله پسوند -ه :
    ورزیدن:ورز+ه:ورزه= انرژی
    وزیدن:وز+ه:وزه= واحد و مقیاس شدت باد
    ویدن،وینیدن:وین+ه:وینه=؟
    (هُوِیدا:هُ+وِید+آ :وِید《ویدن》
    وَشتن،ویسیدن:ویس+ه:ویسه=؟
    (وشتن=رغسیدن،چرخیدن،گردیدن)
    وَستن،وندیدن:وَند+ه:وَنده=؟
    هیختن،هیزیدن:هیز+ه:هیزه=؟
    هادن،هیدیدن:هید+ه:هیده=؟
    (نهادن:نِ+هاد+اَن)
    هَستن،هَستیدن:هست+ه:هسته=؟

  4. دنباله پسوند : -ه
    نشستن،نشینیدن:نشین+ه:نشینه=صندلی/سندلی در مینهء هام(آم،عام)
    نگریستن،نگریدن:نگر+ه:نگره=نظریه،theory
    نواختن،نوازیدن:نواز+ه:نوازه=آلت/ساز موسیقی
    نمودن،نماییدن:نمای+ه:نمایه=index
    نشانیدن:نشان+ه:نشانه=علامت،sign
    نشان+اَک:نشانک=signal
    (نشانیدن به مینهء علامت دادن و نشیناندن به مینهء:نصب کردن،سوار کردن،ساکن کردن و سکونت دادن است)
    نَوَردیدن:نَوَرد+ه:نَوَرده=؟
    نَبَردیدن:نَبَرد+ه:نبرده=؟

  5. سُستگاه(نقطه ضعف)زبان پارسی امروز در ساخت و ساز دستگاه واژه سازی آن است.
    یکی از آنها بی کُنایی(غیر فعالی) پیشوند ها
    است . برای نمونه کارواژهء داشتن:
    داشتن، داریدن
    آداشتن،اَنداشتن،اَفداشتن،پِیداشتن،پَرداشتن،پیراداشتن،
    تراداشتن،آزداشتن/اَزداشتن/زُداشتن،سِداشتن،
    شِداشتن،گُداشتن،نِداشتن،فَرداشتن،فَراداشتن،فروداشتن
    ویداشتن،واداشتن،همداشتن،پیشداشتن،پسداشتن

  6. واژگانِ خوشه ای :
    واژگانی که مانند خوشه از یک ریشه برمیرویند
    ریشهء را- ، رای- :
    آراستن(آراییدن)،پیراستن(پیراییدن)،ویراستن
    (ویراییدن)،اَفراختن(افرازیدن)،افراشتن(افراسیدن
    راست،راستی،درست، درستی،راد(رادمرد)،راه،
    اَرّاده،عرّابه(اَرّابه)،راز(مهراز=معمار)،رِشتن،ریسیدن،
    ریشه،ریسه،ریسمان

  7. واژه های خوشه ای اَرَبی :
    جمع:جامع،مجموع،تجمیع،اِجماع،اِجتماع،جَماع،جِماع،
    جَماعت،جامعه،تَجَمُع،مَجمَع،مجامعه، جَمیع
    خاص،خاصه،مخصوص،تَخصیص،تَخَصُص،مُتِخَصِص،
    اِختِصاص،خَواص،خاصیَت،اَخَص،خُصوص،خُصوصیَت
    شَخص،شاخِص،شَخصیَت،تَشخیص،مُتِشَخِص،شَخیص،
    مُشَخَص،اَشخاص،تَشَخُص
    عُمر،عامِر،عُمران،مَعمور،تَعمیر،عِمارت،اِستِعمار
    عَمَل،عامِل،مَعمول،عَمَله،اِستِعمال
    عِلم،عالِم،مَعلوم،تَعلیم،تَعَلُم،مُعَلِم،مُعَلَم،اِعلام،عُلوم،
    اِستِعلام،مُتِعَلِم،عَلامه،عَلیم
    کمل،کامِل،مُکَمِل،تَکامُل،مُتِکامِل،کَمال،اَکمَل،تَکمیل
    عُرف،عارِف،مَعروف،مَعارِف،تَعریف،تَعارُف،عِرفان
    حَمد،حامِد،مَحمود،حَمید،اَحمَد

  8. دَر زبان پارسی از پسوند -اِش با بُن کُنونِ کارواژه نامکارواژه (اسم مصدر)ساخته میشود:
    آسای+اِش:آسایِش=استراحت،تَسکین
    آرام+اِش:آرامِش(ناراِمِش=stress)
    آزمای+اِش:آزمایِش=اِمتحان،تجربه
    آزار+اِش:آزارِش=اَذیَت
    آشام+اِش:آشامِش=غذا ،اَطعَمه،اَشرَبه
    (آشام به مینهء فروبُردن خوراک و نوشاک است
    آشوب+اِش=آشوبِش=انقلاب
    آشورِ+اِش:آشورِش=هَرج و مرَج،آنارشی
    (آنارشی از نگر ساختار و مینش یک واژهء هندواروپایی است:آنا+اَرش+ای:آنا همان آنا در آناهیتا که در پارسی امروز نا شده است ،اَرش که به اَرَبی رفته و عرش واگفته میشود و همان اَرک یا اَرگ مانند اَرک بَم که جای فرمانروا بوده است و ای پسوند نام ساز است روی هم رفته :نااَرک،پاداَرگ،ضد حکومتی)

  9. واژهء پارسی امروز شترمرغ در پارسی کُهَن اَشتَرکا نامیده میشده که هم ریشه با واژه های زیر است:
    انگلیسی:ostrich
    آلمانی :Strauss
    پارسی:ashtarkaa
    اگر بخواهیم به پارسی امروز بنویسیم:شُتُرَکَ

  10. دنبالهء پسوند :اِش
    آغاز+اِش:آغازِش=start
    آکَن+اِش:آکَنِش=charging,accumulation
    آکُن+اِش:آکُنِش=فعالیت
    آکاو+اِش:آکاوِش=discovery
    آلای+اِش:آلایِش= کِثافت
    آموز+اِش:آموزِش=تَعَلُم
    آموزان+اِش:آموزانِش=تَعلیم
    آمیز+اِش:آمیزِش = معاشرت،اِختِلاط
    آویز+اِش:آویزِش = تَعَلُق،عَلاقه
    آهیز+اِش:آهیزِش = اِستِخراج
    آوَر+اِش:آورِش= سَهم
    آی+اِش:آیِش= حادثه،تصادُف،اِتفاق

  11. پیش نهاد :
    می توان در سدهء ۲۱ و در روزگار دانش نوپِیدای (نوظُهور) میانوَندِش(عُلوم ارتباطات یا
    فَندآوریِ آشناسِشinformation technology,IT) از دانِشواژهء(اِصطلاح)
    راستن،راییدن بهره بُرد:
    رایه،رایا،رایو،رایَنده،رایَند،رایَن،رایان،رایَک،رایاک،رایال،راییل،رایگار،رایگَر،رایمان،رایجه،رایِش،رایِشمند،رایِشگر،رایِشوَر،رایِشگاه،رایِشکده
    راست،راسته،راستار،راستمان،راستگاه،راستگَر

  12. واژه های پارسی را باید با درون مایه خودش پیمود(فهمید)برای نمونه ریشه واژهء:مای و مود را در نگر میگیریم . این دو ریشه به مینهء اَندازه(معیار،مقیاس)به کار میروند. بُنابَراین
    کارواژه های پیشوندی را باید با این مینش دریافت .
    آمودن،آموییدن یا آمادن ،آماییدن
    با گُذشت زمان مود به ماد دگریده شده است.
    آ+مای+اید+اَن،آ+ما+د+اَن
    به این مینه:چیزی یا کاری را به اَندازهء فَرجَسته(مشخص و معین) از پیش فراهمیدن.
    پِیمودن،پیماییدن
    پِی+مای+اید+اَن پِی+مو+د+اَن
    چیزی یا کاری را نیک و به خوبی اَندازه گرفتن
    و سپس آن را انجام دادن که در بارهء رفتِمان
    (مسافت) کاربرد پیدا کرده است.فهمیدن اَرَبی شدهء پیمودن است.
    فَرمودن،فَرماییدن
    فَر+مای+اید+اَن فَر+مو+د+اَن
    اندازهء ایستانده (تعیین)شده بالای همهء اندازه ها است.
    نمودن، نماییدن
    نِ+مای+اید+اَن نِ+مو+د+اَن
    اندازهء گرفته شده را از اَندیشه (ذهن) پایین آوردن و به گفتار و کردار (عمل)درآوردن یا نشان دادن.
    آزمودن،آزماییدن
    آز+مای+اید+اَن آز+مو+د+اَن
    اندازهء گرفته شده را پُر و پیمان(تمام و کمال) بررسی کردن. پیشوند آز- همریشه با aus آلمانی و out انگلیسی است.
    هم چنین واژهء مود و مای هم ریشه با :
    measure انگلیسی
    metre فرانسوی
    messen آلمانی
    که هر سه به آرِشِ اَندازه هستند.
    واکافت ساختمان کارواژه :
    آ-:پیشوند در اینجا انجام کاری به سوی شنونده است .
    پِی:پیشوند:برای پیفشاری(تاکید)
    آز:پیشوند:پُر رَواندن(اجرای کامل)
    فَر:پیشوند:بالا،اَبَر
    نِ:پیشوند:به سوی پایین
    -اید،-د:نشانهء زمان گذشته
    -اَن:نشانهء انجام کار
    مای:ریشه واژهء زمان کنون
    مو،مود،ما،ماد:ریشه واژهء زمان گُذشته

  13. شاید بتوان به جای واژهء اطلاعات از واژهء
    آشناختارها یا آشناسش ها بهره برد چون اطلاعات : دانستنی ها و آگاهی های خام و ناپرداخته است و در آشناختن پیشوند “آ-” مینه کار واژهء شناختن یا آشناسیدن را می -فَرناید(منفی میکند) مانند آبُردن/آوُردن :آ+بُردن
    هر چند ریشه واژهء طَلَعَ که به آن در اَرَبی
    سه واکه/گانه/تایی اَفزایشی (ثلاثی مزید) میگویند و شکافته های آن :طالِع،طُلوع،مَطلَع،
    طُلوع،اِطِلاع،مُطالِعه،…ریشهء پارسی دارد که به اَرَبی اندررفته و در ساختگاه آن شکافته و گَردانده شده است ؛ پارسی آن واژهء “تَلا یا تِلا(طلا) همان توپال/فلز/سِپال اَرزا(قیمتی) است ،تلا در زبان اربی “ذهب” گفته میشود ، پس اگر هم بخواهیم از ریشه واژهء “تَل”کارواژه- و وندسازی کنیم چنین میشود:
    تَلیدن،تَلاندن(کارواژهء واداری =فعل سببی)
    تَله(با تله =دام دُشگرفته/ اشتباه نشود)،تَلا،
    تَلو،تَلَنده ،تَلَند،
    تَلَن،تَلان،تَلَک،تَلاک،تَلال،تَلگر،تَلمان،تَلِش،تلشمند،تلشگاه.
    تلیدن را میتوان به آرِشِ: روشن شدن و تلاندن را به مینهء روشن کردن به کار گرفت.
    بایا به گفت است که فلز به نمایان(ظاهر) اَرَبی واژه ای پارسی می باشد :
    توپال:تو+پال که پال/فال/فِل/فِلِز و هم ریشه با واژهء انگلیسی splendid به مینش روشنی و درخشندگی که ویژگی این پِلیز/توپال است:s+pl+end+id که ریشه:pl که در پارسی پال و اربیده شدهء فِل دیده میشود.
    پسوند “اِز” در فلز پارسی و گویشی از “ایک”
    می باشد مانند:تُرشیز…

  14. کارواژهء شِناختن یا شِناسیدن هم ریشه با :
    انگلیسی:know که واکهء k”واگویی نمیشود
    آلمانی:kennen
    شاید “واکهء ش” در شناختن پیشوند باشد

  15. کارواژهء دانستن و دانیدن پارسی همریشه با:
    انگلیسی:think ؛گرچه مینه اش دگرش یافته و اندیشیدن شده ولی دانستن و اندیشیدن بسیار از هم دور نیستند.
    آلمانی:denken در آلمانی هم مانند انگلیسی به همین مینه به کار میرود.
    این واژه ها با کمی دگرش به مینهء سپاسیدن کاربرد دارند
    انگلیسی:thank
    آلمانی: danken
    شاید بتوان این گونه زَندید/گُزارید(تفسیر کرد) که ارزش کاری را دانستن و سپاسیدن(تشکر کردن)

  16. هنگامی ازآغاز درآیش(ورود) یک واژهء بیگانه دست به کار نمیشویم و واژه نمیسازیم و نویسندگان و ترانویسان(مترجمین) و گویندگان هم اگر ساخته شود به کار نمی برند گناه را نباید بر گردن مردم کوچه و بازار انداخت و چنین میشود که جایگزین کردن واژهء پارسی برای آن بسیار دشوار خواهد شد. یکی از این واژه ها “کنترل”است که چندین کاربرد دارد :
    ۱- کنترل قیمت ها = نظارت بر قیمت ها
    پارسی:ابَر نگریِ /پِیرِسی بَراش ها
    واژهء :بَرات،بَراش و چهر نوین آن بَها هم ریشه با انگلیسی:price و آلمانی:Preis است.
    ۲-کنترل فرمان/توپ:مهار فرمان/توپ
    پارسی:پادخویشی رانال/گِرداله/گَوال/گوی
    ۳-خود را کنترل کردن:خویشتنداری کردن،
    خود مِهتری کردن
    ۳-کنترل بلیط:باز/پِی بینی بَراشه/بَراهه

  17. واژهء یونانی اَسید به مینهء:تُرشه،تُرشَک،تُرشینه،
    تُرشیز واژه ای هند و اروپایی ست و میتواند واژهء تیز با پیشوند “آ- یا اَ-“به دیسِ اَتیز یا آتیز باشد .همان گونه هنگامی که خوراکی گَندیده میشود میگویند که بوی تیزی میدهد نگریسته(منظور) این است که تُرشیده شده؛ چون چهر آتیز و اَتیز نزدیک به اَسید است و همان مینه را دارد میتوان از آن به جای واژهء فَرامَرزی اَسید و دیگر برابرهای پارسی آن مانند تُرشه، تُرشَک،تُرشینه و تُرشیز سود جُست .

  18. واژهء مَجید و مَزید اَرَبی شدهء واژهء پارسی مَزدا در کالبد گویشی اربی مانند : کریم ، رَحیم ،…است .
    واکافت واژهء مَزدا:مَز+دا
    مَز=بزرگ،کلان،گران که همان واژهء مِه یا مَه در مَهین ، مِهتُر ، مَهان(مُغان)،مِهِستان ،مَهَستی‌‌…
    دا=کوتاه شدهء واژهء دانِش
    مَزدا=دانش بزرگ
    پَس مَزید هم گونه ای دیگر از مَزدا و مَجید است .

  19. دنبالهء پسوند:اِش
    اَرز+اِش:اَرزِش=قَدر
    اَفراز+اِش:اَفرازش= ترتیب ،تنظیم
    اَفروز+اِش:اَفروزِش=توضیح،احتراق
    اَفشار+اِش:افشارش=اختناق
    اَفشُرِ+اِش:اَفشرش:عمل کنستانتره گیری
    اَفسار+اِش:اَفسارِش=اَفسردگی=depration
    اَفکَن+اِش:اَفکَنِش= تاسیس
    اَفزای+اِش:اَفزایش= تکثیر
    افبار+اِش:اَفبارِش= charging
    (ریشه واژهء بار همان پُر است برای نمونه انبار به مینهء روی هم پُرکردن است)

  20. فَتح=گشودن،گشاییدن
    گُشودَن:گُ+شود+اَن
    گُ که در پارسی میانه وی واگفته میشده به مینهء از باز شدن،پخش شدن ، گسسته شدن است.
    شود یا شودَن =بَستن هم ریشه با :
    انگلیسی:shut
    آلمانی : schliessen است.
    فاتِح=گُشاینده
    مَفتوح=گُشوده
    افتِتاح=گُشایِش
    فَتاح=گُشایا
    مُفَتِح=گُشودار،گُشودگَر،گُشایِشگَر
    مِفتاح=گُشایه
    فُتوح=گُشایَندِگی،گُشودِگی
    فَتوحات=گُشودِگی ها ، گُشایاک ها
    گُمانه زنی:
    واکافت نامواژهء Schluss آلمانی از کارواژهء
    Schliessen
    S+chluss=میتواند با واژهء به نمایان اَرَبی خَلاص/خَلاس هم ریشه باشد چون به زبان آلمانی مینهء پایان و هوده و نتیجه کاری باشد.

  21. شاخه های مهند خانوادهء بزرگ زبان های هندواروپایی از خاور به باختر :
    ۱-هندی:اردو،گجراتی،پنجابی
    ۲-ایرانی:فارسی،پشتو،کُردی،بلوچی
    ۳-اسلاوی:روسی،اُکراینی،چِکی،لهستانی،صِربی
    ۴-بالتی
    ۵-یونانی
    ۶-لاتینی:ایتالیایی،اسپانیایی،فرانسوی،پرتغالی
    ۷-ژرمنی:انگلیسی،آلمانی،اسکاندیناوی،هلندی،دانمارکی
    ۸:کِلتی:اسکاتلندی،ایرلندی،وِلزی

  22. واژهء land و برابر پارسی آن :
    land به مینهء سرزمین و کشور در زبانهای اروپایی کاربُرد دارد. این واژه ای ست هندو اروپایی و در زبان پارسی به چهره های زیر به کار میرود:
    لان:در واژهء اَردلان:اَرد+لان
    اَرد=اَرض،زمین و لان = جا، مکان
    لانه=آشیانهء مُرغان
    لاد=در واژهء اَرَبیدهء بِلاد
    لاخ=در سنگلاخ هم ریشه با ligistic و local
    برابر پارسی این واژه در نام گُذاری کشورها پسوند -اِستان است:
    Engeland=اِنگلستان
    شوربَختانه نام کشورهای دیگر با این ساخت به پارسی دگریده نشده است:
    Scatland=اسکاتلند:اِسکاتِستان،سَکِستان
    Irland=ایرلند:ایرِستان
    Finnland=فَنلاند:فینِستان،فَنِستان
    Newseeland=نیوزلَند:نودَریِستان، نودَریااِستان
    Iceland=ایسلند:یَخِستان
    Holland=هُلَند:خَلِستان
    (Hol به داچ یا هُلَندی و Holz آلمانی به مینهء چوب است و خَل در پارسی هم چوب مینه میدهد در واژهء خَلَبان ،خَل میلهء چوبینی است که خلبان با آن هواپیما را میراند یا میپَراند و خَلال دندان سیخالی از گِنش(جِنس)
    چوب است.
    Poland=لِهِستان
    Greenland=گِرینلند:سَبزِستان

  23. یکی دیگر از پسوند های مکان برای کشورهای بیگانه در پارسی -آن و -گان است که در زبان آلمانی به چهر en- و ien- کاربرد دارد ولی در زبان پارسی این پسوند زایا نیست .
    ایران:ایر+آن
    یونان:یون+آن
    در آلمانی:
    سوئد=Schweden=سووِدان،سووِدیه
    نروژ=Norwegen=نُروِگان،نُروِگیه
    ایتالیا=Italien=ایتالان،ایتالیه
    اسپانیا=Spanien=اسپانان،اسپانیه
    رومانی=Romenien=رومانان،رومانیه
    بلغارستان=Bulgarien
    چِک=tschechien=چِکِستان،چکیه
    کرواسی=Kroatien=کُراسان،کُراسیه
    بوزنی=Bosnien=بوسنان،بوسنیه
    اِسلووِنی=Slowenien=اسلُوان،اسلُویه
    مقدونیه=Mackedonien=مَغدونان
    صربستان=Serbien
    گفته شده که پسوند -یه مانند :سوریه،روسیه
    از دیرباز گرچه با گویشی دیگر پارسی بوده.

  24. نام کشورها با پسوند -اِستان :
    افغانستان،پاکستان،هندوستان،ترکمنستان،ازبکستان،
    تاجیکستان،قرقیزستان،قزاقستان،مغولستان،انگلستان،صربستان،بلغارستان،لهستان،ارمنستان،گرجستان،
    مجارستان،عربستان
    نام ها ی کهن کشورهای نوبنیاد:
    ترکمنستان=خوارزم(خورزمین)
    آذربایجان=اَران(گویشی دیگر از ایران)
    عراق=ایراک(گویشی دیگر از ایران)،میانرودان
    اَفغانستان=آریان(گویشی دیگر از ایران)
    آلبانی=آلان(گویشی دیگر از آران و ایران)
    هندوستان=بهارات=بُتِستان

  25. ۴ دیدگاه در بارهء واژهء ایر در ایران و آر در آریا
    ۱-ایر،آر:مهمان نواز ،نجیب، بی ریا(آ+ریا=آریا)
    ۲-ایر،آر:خورشید پرستان،مهریان،مهر=خورشید
    ۳-ایر،آر:کوتاه شدهء:سِرِه/سیره،تِره،هِره(سمنانی)
    سه کوتاه شدهء سِرِه است
    سِره<اِره<اِر<ایر<آر
    three,Drei,tre در زبان های
    انگلیسی،آلمانی،ایتالیایی
    پیروان باورمند به سه گانگی :
    گوناگونی،هماهنگی،یگانگی
    از ویژگی های مهرپرستان
    ۴-ایر،آر:کوتاه شدهء هیر به مَنهء آتش،آذر
    آتش پرستان

  26. راستی این است که واژهء آتَش،آذر،آگُر(کُردی) از واژهء تیره و تاریکی ساخته شده:
    آتَش<آتَرش<آتَر<آتیر<تیر<تیره
    آ-پیشوند فَرناینده(منفی کننده)است:
    آتیره=ناتیره=روشنی
    واژه های fire انگلیسی و Feuer آلمانی
    هم ریشه با فَرّ/فَرر پارسی اند مانندِ:
    فَرّرِ ایزدی=نورِالهی/الاهی

دیدگاهی بنویسید.


*