Калимоти ҳиндӣ, инглисӣ ва туркӣ, ба сурати беравия дар ҳоли истифода дар Афғонистон ҳастанд, ҳеҷ кас ҳам ҳеҷ нигаронӣ надорад, аммо ба маҳзи корбурди чанд калимаи форсии навин – масалан донишгоҳ ва донишҷӯ, — ҳаҷмае сангин алайҳи гӯяндаи он ба кор гирифта мешавад ва муттаҳам ба хиёнат ва ё ҷосусӣ барои Эрон мегардад.

Танҳо роҳи пешрафти чи фарҳангӣ ва чи иқтисодию илмӣ дар Тоҷикистон бозгашт ба хатти худӣ, яъне хатти порсӣ ва фаро гирифтани забони порсии меъёр аст. Мухотаби офаридаҳои мо ба хатти пириллик имрӯза камтар аз 10 милюн нафар аст. Дар сурати бозгашт ба хатти порсӣ ин рақам болиғ бар 200 милюн хоҳад шуд.

Имрӯз тамоми манобеъ ва маохизи мавриди ниёз дар ҳар ришта аз риштаҳои ъулуми рӯз (инсонӣ ва таҷрибӣ) ба хатти порсӣ на танҳо фароҳам ва муҳайёст, балки манобеъе дар ин риштаҳо ба порсӣ ҳаст, ки як олмонӣ ё русӣ ва ё ингилис бояд аввал порсӣ биёмӯзад, то ба онҳо дастрасӣ пайдо кунад.

Пеш аз он ки забони инглисӣ дар Покистон нуфуз ёбад, дар шибҳиқорра тайи қарнҳои мутамодӣ садҳо забон ва гӯиш вуҷуд дошт, ки дар ин миён форсӣ забони омӯзишӣ, ъилмӣ ва идорӣ буда, аммо пас аз султаи хориҷӣ дар қарни сездаҳуми ҳиҷрӣ, ин вазъ ба нафъи забони инглисӣ тағйир ёфт ва ҳамчунон идома дорад.

Дастгоҳҳои амниятии махуфи Саддом солҳо дар гӯшаву канори Ироқ ҷустуҷӯ карданд, то ҳар он киро аз асли эронӣ меёфтанд, ё ба ҷӯхаҳои эъдом биспоранд ё дар марзҳои Эрон ба дастон сарнавишт.
Бад-ин гуна Саддом тавонист ба хаёли хеш забон ва фарҳанги форсиро дар Ироқ решакан кунад.

«Дастури хатти форсӣ», ки бароянди кӯшишҳои Фарҳангистони забону адаби форсӣ аст, дафтарест, ки ҳар нивисандаеро ниёз бад-он уфтад. Гуфтанист, ки бар ин дафтар метавон хӯрдаҳои донишик гирифт ва онро написандид ва шеваномае нав дарандохт, лек дар пурсмони дабира чизе, ки беш аз ҳар чиз боиста аст, дӯрӣ аз ошуфтагӣ ва кӯшиш андар ҳамгароии бештари касонест, ки бад-он дабира менависанд.

Нодурустии шигифте, ки батозагӣ дар бархе нивиштаҳо ва низ гоҳе дар шеваи гуфтор ҳам дида мешавад, суханҳое аз ин даст аст: Яке аз беҳтарин корхонаи порчабофӣ. Фирдавсӣ яке аз бузургтарин чомагӯи ҷаҳон аст. Дар чунин ҷое бояд номвожае, ки пас аз он меояд, бешол бошад, то битавон бахше аз онро ҷудо кард. Пас «яке аз мардон» метавон гуфт ва «яке аз мард» чаме надорад.

“Бурҳони қотеъ”-ро Муҳаммадҳусейн бин Халафи Табрезӣ, номдор ба Бурҳон, дар 1062-и исломӣ дар Ҳайдарободи Дакан бо афзун бар 20 ҳазор дароя [=мадхал] нивишта ва ба поён бурдааст. Нивисанда кӯшида, ки фарҳанге ҳамасӯя фароҳамад ва з-инрӯ, пояи фарҳанги хешро бар вожаномаҳо ва фарҳангҳои гуногуне ниҳодааст.

Корвожаҳои омехта [=афъоли мураккаб] дар порсии имрӯз ҷои бисёре аз корвожаҳои сода ва пешвандиро гирифтаанд ва шумори бисёре аз корвожаҳои сода дар порсии имрӯз аз ёд рафтаанд ва ба ҷои онҳо корвожаҳои омехта нишастааст.

Забони порсиг [=паҳлавии соcонӣ] забони бисёр тавонмандест, ки баосонӣ аз номвожаҳо ва зобҳо корвожа месозад. Андар ин забон корвожаҳои пешвандӣ низ фаровон ба кор меравад ва баҳра аз он барои расондани чамҳои бориксанҷона равоги бисёр дорад, чунон: фарозрасидан, абаррасидан, фарозомадан, андаромадан, фарозрафтан, абозрафтан, фурудшудан, андаршудан, андарабоистан, абозмондан, абозвардидан.