Дар ин ҷустор устод Аҳмади Самиъӣ (Гелонӣ) ба пешинаи фарҳангистон дар Эрон мепардозад, аз анҷумане, ки барои вожасозиҳои бештари низомӣ дар 1303 оғоз ба кор кард, то фарҳангистоне, ки акнун устувор аст. Ҳарчанд ин ҷустор нигоҳе подварзона ба сарагароӣ дорад, лек аз нигари баррасии торихӣ метавонад фитодҳое дархӯр ва сарнахҳое дарнигиданӣ барои ҳар пfжӯҳандае фароҳам оварад.

Устод Наввобӣ, ки зодаи 1291 дар Шероз буд, аз Донишгоҳи Теҳрон дар адаби порсӣ дуктуро гирифт ва пас аз он дар Донишгоҳи Ландан назди пруфессур Ҳенинг забонҳои куҳани Эронро омӯхт ва сипас дар Донишгоҳи Куингени Олмон забонҳои тухорӣ ва туркии куҳанро фаро гирифт.

Наҷиби Борвар: Кӯдак, ки будам, аз падарам – Валихони Файзӣ – ки “Маснавӣ”-и Мавлавиро ба расми суннатӣ мехонд, мешунидам. Вақте мегуфт “бишнав аз най чун ҳикоят мекунад”, манзурашро намефаҳмидам ва бо худ мегуфтам, магар най ҳам метавонад сухан бигӯяд? Ба булӯғ, ки расидам, пай бурдам, ки: “Аз ҷудоиҳо шикоят мекунад.” Ҷудоиҳое, ки пур аз фалсафаву пурсишанд.

Китоби “Даргилмодак” аз чаҳор бахш иборат аст: бахши аввал иборат аз суханон ва осори афроди солманд аст, ки қаблан ҳаргиз мунташир нашудаанд; бахши дувум ба ашъори ғиноӣ бахшида шудааст; бахши севум аз намунахои наср (ҳикоёт) иборат аст ва бахши чаҳорум иборат аз зарбулмасалу мақол ва чистонҳост.

Яке аз нодурустиҳое, ки батозагӣ дар забони гуфторию нивиштории форсӣ ривоҷи ом ёфта, корбурди нодурусту ноҷои вожаи “як” аст. Ба назар мерасад, ки ин нодурустӣ аз роҳи тарҷума вориди забони форсӣ шуда бошад ва касоне ҳам аз рӯи ноогоҳӣ ба дастури забони форсӣ онро дар гуфтору нивиштор ривоҷ додаанд.

“Забони паҳлавӣ, адабиёт ва дастури он” нивиштаи Жолаи Омӯзгор ва зиндаёд Аҳмади Тафаззулӣ аст, ки зиндаёд Эраҷи Вомиқӣ ин модаён (=китоб)-ро дар ҷустори зер баррасида ва банекӣ шиносондааст.

Даврони Сосониён даврони пуршукӯҳи шаҳройинии эронӣ аст. Фарҳанг дар рӯзгори Сосониён ба чунон шукуфоӣ расида буд, ки агар бажарфӣ ба андешаҳои андешакорони даврони исломӣ, ки бештари онон эронӣ буданд, бингарем, дармеёбем, ки решаҳои ҳамаи ононе, ки хираде рӯшан ва сухане барои гуфтан доранд, ба ин рӯзгор мерасад.

Забони порсӣ аз гаронбортарин, равонтарин, гӯётарин, зеботарин ва барои густариш аз тавонотарин забонҳои ҷаҳон аст. Бадбахтона ин забони бузург ва зебо монанди сарзамини бархостгоҳи он дар дарознои замон гирифтори тозиши фаровон гардида ва ба гӯёӣ ва вижагию зебоии он газанди бисёр расидааст ва имрӯза ин забон бо сахттарин ва пургазандтарин тозишҳо рӯбарӯ шуда ва он тозиш забонҳои бохтарӣ аст.

Фарҳангистони якум, дувум ва ҳамчунин касоне берун аз Фарҳангистон барои вожаҳои арабии дастури забони порсӣ вожаҳои баробар сохтанд. Вожаҳои “ниҳод” ва “гузора”, ки устод Парвизи Нотили Хонларӣ ба ҷои “мубтадо” ва “хабар” пешниҳод карданд, ҳамчунин вожаҳои “пешванд” ва “пасванд”, ҷузви андак вожаҳое ҳастанд, ки бахубӣ ҷо уфтода ва ҳамагир шудаанд. Соири вожаҳо ё фаромуш шуданд ё ин ки танҳо гурӯҳи андаке онҳоро ба кор мебаранд.

Устод Сафари Абдуллоҳ, донишманди эроншиноси тоҷик ва аз ҳамвандони Анҷумани донишварони Порсӣ Анҷуман,нишони заррини ягонагии Қазоқистонро дарёфт кард. Ҳамвандон ва хонандагони Порсӣ Анҷуман дарёфти ин нишонро ба устод Абдуллоҳ шодбоши фаровон мегӯянд.